Stand van de stad: nieuw coalitieakkoord, nieuwe koers?

In 2018 begon een nieuw college aan haar termijn met het coalitieakkoord ‘Den Haag, stad van kansen en ambities’. Inmiddels is er een nieuw college aangetreden en ligt er een nieuw coalitieakkoord: ‘Samen voor de stad’.

Halverwege de termijn van de gemeenteraad maakt Platform STAD de tussentijdse balans op. Wat is er de afgelopen jaren gerealiseerd, wat blijft nog achter en welke nieuwe thema’s hebben zich in de tussentijd aangediend? Samen met Kris Oosting analyseerde Platform STAD het nieuwe coalitieakkoord.

Het nieuwe akkoord is, vergeleken met het vorige, minder ruimtelijk van aard en focust meer op maatschappelijke vraagstukken. Ook is er meer aandacht voor de ‘bestaande stad’. Duurzaamheid vormt een rode draad in het akkoord en er is nadrukkelijk meer aandacht gekomen voor sociale woningbouw en mogelijkheden om middengroepen aan de stad te binden. Ook wordt er geïnvesteerd in de kwaliteit van de openbare ruimte. Versterking van participatie krijgt een grotere rol in het nieuwe akkoord.

Er ontbreekt echter een brede visie hoe de woningbouwopgave kan bijdragen aan een betere stad. Opvallend is ook dat de grote economische opgave van Den Haag wordt onderkend, maar er tegelijkertijd minder middelen voor beschikbaar worden gesteld. Dat werpt de vraag op of er voldoende samenhang zit in de manier waarop Den Haag de snelle groei van de stad wil opvangen.

De grootste (ruimtelijke) uitdagingen voor Den Haag gaan over openbare ruimte, bouw, segregatie en economie.

Ruimte die werkt

Openbare ruimte is de drager van de verdichting van de stad, en de leefkwaliteit in wijken. Den Haag heeft een rijke traditie van werken aan kwalitatief hoogwaardige openbare ruimte. De HOP (Haagse Openbare ruimte Prijs) viert de beste voorbeelden van de voortzetting van deze traditie.

De druk op de openbare ruimte is hoog en neemt toe door de grote opgaven waar Den Haag voor staat. Niet alleen maken meer mensen gebruik van de publieke ruimte, ook de gezondheid van inwoners, ontmoeting tussen mensen in de stad en de klimaatopgave spelen een belangrijke rol. Bovendien leidt de groei van Den Haag tot complexe mobiliteitsvraagstukken. De auto neemt veel plek in beslag en met het toenemende aantal inwoners neemt de druk op de infrastructuur verder toe. Dat heeft allemaal een grote impact op de beschikbare openbare ruimte.

Tijdens de STADverkenning Mobiliteit: niet minder maar anders werden een aantal autoknelpunten door ontwerpers ingericht op meer woningen, groen en wateropvang door de aanwezige infrastructuur voor meerdere doeleinden te bestemmen.

Bouwen aan de stad

Er staan in Den Haag veel bouwprojecten in de startblokken. Ambitieuze gebiedsontwikkelingen rond de stations moeten een groot deel van de sterke bevolkingsgroei opvangen. Met de Agenda Ruimte voor de Stad zette Den Haag eerder sterk in op het betrekken van de stad bij de ontwikkeling. Tegelijkertijd hebben ook ontwikkelaars veel ruimte gekregen om initiatief te nemen, met name op de Binckhorst.

Toch zijn er morrende geluiden te horen in Den Haag. De gewenste snelheid en omvang van de woningbouwopgave dreigen de speelruimte van de stad onder druk te zetten, terwijl uit de Binckhorst signalen van ontwikkelaars opstijgen dat er meer regie vanuit de gemeente nodig is – betoogden zij onder meer tijdens het STADconsult Snel stad maken. De ingezette uitnodigingsplanologie in de Binckhorst dreigt te leiden tot een monofunctionele wijk, waar een gemengde, hoogstedelijke wijk het streven is.

Er wordt een gebrek aan visie geconstateerd, en er is behoefte aan duidelijke handvatten. De identiteit van Den Haag en hoe deze ruimtelijk moet worden vertaald is nog onduidelijk. Hier is een grotere rol voor bijvoorbeeld de nieuwe stadsstedenbouwer weggelegd. Tijdens het STADgesprek Gezocht: Stadsstedenbouwer m/v meenden de experts dat het regisseren van de stedelijke ontwikkeling van Den Haag vooral om een stevigere afdeling Stedelijke ontwikkeling & Planologie vraagt.

Economisch gezonde stad

De Haagse economie ontwikkelt zich de laatste jaren voorzichtig positief. Toch blijft de groei van het aantal banen nog flink achter bij de groei van het aantal inwoners. Dat maakt Den Haag kwetsbaar. De ontwerp-economische visie 2030 zet de (ambitieuze) lijnen uit voor de economische ontwikkeling van de stad. Er wordt met name stevig ingezet op de ontwikkeling van het Central Innovation District en het versterken van de rol van Den Haag binnen de bredere regionale kennisas. Tegelijk versobert het nieuwe college het economische beleid. Dat vraagt dus om scherpe keuzes.

Tijdens het STADgesprek De kracht van wijkeconomie waarschuwde Walter Manshanden (NEO) ervoor dat de sterke focus op groei en op woningbouw de economische functie van de stad onder druk dreigt te zetten. Hij stelde dat Den Haag kansen laat liggen door zich teveel te focussen op het binnenhalen van (internationale) instellingen en te weinig op het benutten van de economische potentie van praktisch opgeleiden. Daarvoor zijn betere ruimtelijke verbindingen binnen de stad essentieel.

In het STADatelier Verlevendigen Goeverneurlaan Laak bleek dat met de juiste aandacht ook kwetsbare wijken kunnen meeprofiteren van de ontwikkeling van de stad.

Evenwichtige stad

Den Haag is een stad van wereldjes met elk hun eigen karakter. Van plekken waar je in en uit kunt ‘dippen’ en van wijken met een eigen identiteit, een eigen bevolking en eigen voorzieningen. Dat geeft de stad een onmiskenbare charme. Maar achter die charme schuilt ook een andere werkelijkheid, namelijk die van een sterk gedeelde, gesegregeerde stad.

Met de STADverkenning Botsingskansen werd bekeken waar de ruimtelijke kansen liggen om deze wereldjes beter te verbinden. Jan Latten (hoogleraar sociale demografie) betoogde tijdens STADgesprek Hoe groeit de stad? dat de groei van Den Haag de tegenstellingen in de stad juist in de hand werkt. De groei landt met name in de kwetsbare wijken en veel minder in de welvarende wijken. Door de internationalisering dreigen bovendien de middengroepen uit de stad gedreven te worden.

De groei van Den Haag is evident. De crux is om die groei om te zetten in goede, kwalitatieve stadsontwikkeling die meerdere opgaven verder brengt, en die bovendien in haar streven naar snelheid niet vergeet om de stad mee te nemen in die ontwikkeling. Wat is er nodig om deze ambities waar te maken?

Tijdens het STADgesprek Stand van de stad op 12 maart gaan de fractievoorzitters van de zeven grootste partijen daarover in debat.

Fotografie: Christian van der Kooy, Sjoerd van der Hucht en Maurits van Hout