Central Innovation District: Snel stad maken met voldoende kwaliteit

Den Haag maakt haast met de ontwikkeling van het Central Innovation District (CID). Maar kun je met deze hoge snelheid van stedelijke ontwikkeling wel een gebied maken van voldoende kwaliteit en waarmee mensen zich blijvend verbonden voelen? Deze vraag besprak Platform STAD tijdens de CID conferentie van de gemeente Den Haag op 20 november 2018.

Bouwen van een grote hoeveelheid nieuwe woningen heeft de hoogste urgentie voor het Haagse college. Onlangs stuurde wethouder Revis (Stadsontwikkeling, wonen en Scheveningen) een brief naar de raad met de aanpak voor de verdichting met hoogbouw in het CID. Rondom de stations Den Haag CS, HS en Laan van NOI moeten op korte termijn ongeveer 10.000 woningen worden gebouwd; de gemeente stelt gebiedsagenda’s op voor deze 3 gebieden.

Eerst het project en dan de visie?

Nog voordat de gebiedsagenda’s klaar zijn, volgen plannen voor nieuwe torens in het CID elkaar in hoog tempo op. Op de golf van de economische hoogconjunctuur maken projectontwikkelaars soms nog meer snelheid dan de gemeente. Toch is er, ook bij ontwikkelaars, wel behoefte aan een stedenbouwkundige visie, die zorgt voor samenhang tussen de verschillende plannen. Han Dijk (POSADMaxwan) pleit voor toekomstperspectief met uitgesproken keuzes waar de gemeente regie op voert. Zo kan uiteindelijk sneller gewerkt worden.

Drie aanbevelingen voor het CID:

1. Maak een verleidelijk vergezicht en stuur daarop

Het CID wordt niet beleefd als een gebied met een eigen identiteit; daarvoor is het gebied te groot en te verdeeld door barrières van infrastructuur. De framing van het CID begrijpen de deelnemers aan het STADgesprek dan ook niet. Bart van Veenendaal (Stebru) vreest dat de schaalgrootte van het CID de ontwikkeling van het gebied onnodig ingewikkeld maakt. Het is volgens de sprekers dan ook heel goed dat het gebied opgedeeld is in drie herkenbare gebieden met een eigen identiteit. Ruimtelijk, maar ook economisch. Want het innovatieve profiel van cybersecurity en recht & vrede is te dun voor de economische ontwikkeling van het hele CID. Met de focus op een aantal plekken kunnen sneller duidelijke keuzes gemaakt worden.

Maak van de gebiedsagenda’s voor de stations CS, HS en Laan van NOI geen schematische uitnodigingskaart, maar een stevig vergezicht met eigen identiteit. Wat worden de belangrijkste publieke plekken? Er is behoefte aan een adaptief stedenbouwkundig plan dat wel duidelijk en op verschillende schaalniveaus de principes weergeeft voor de samenhang tussen projecten onderling en de bestaande omgeving, voorzieningen, mobiliteit en de openbare ruimte.

De aangekondigde overkoepelende visie voor het gehele CID, die pas eind 2019 verschijnt, komt volgens de deelnemers als ‘mosterd na de maaltijd’. Casper Hulsman (Bouwinvest) verwondert zich over de volgordelijkheid van gebiedsagenda’s en visie, en vraagt zich af wie er nog op een overkoepelende ruimtelijke visie te wachten, als we straks al met gebiedsagenda’s aan de slag kunnen.

Zo’n visie zou alleen meerwaarde hebben als daarin gebiedsoverstijgend naar de programmering wordt gekeken, en de verschillende deelgebieden ruimtelijk verbonden worden, ondanks de spaghetti aan infrastructurele barrières. Op dit schaalniveau moet de (internationale) positie van het CID bepaald worden op de regionale kennis-as tussen Leiden, Delft en Rotterdam.

De integrale stedenbouwkundige visie moet voor de langere termijn vastgehouden worden. En duidelijke keuzes moeten bevatten; juist in dit gebied, waar al veel gerealiseerd wordt en de markt de stad met initiatieven overspoeld, moet de gemeente (meer dan op de Binckhorst!) sterke regie voeren.

2. Maak een gemengd gebied

Monofunctionele gebieden met vooral kleine woningen zijn niet toekomstbestendig, menen de deelnemers aan het STADgesprek. Er moet gestuurd worden op verschillen in woningtypes, zoals woon-werk woningen en woonoppervlakte. Veel aanwezigen maken zich hier zorgen over, want hoogbouw is kostbaar. In tenders moet de gemeente eisen stellen aan minimale oppervlaktes en aandacht voor collectief programma bij kleinere woningen. Denk ook na over de positie van gezinnen in het CID. Voor hen is wonen in hoogbouw niet vanzelfsprekend. Zorg ook voor woningen in verschillende prijsklassen, van sociale huur en midden dure huur, maar ook goedkope koopwoningen.

Daarnaast verdient het werken in het CID meer aandacht. Zorg voor voldoende variatie in betaalbare werkruimten. Volgens Arthur Pronk (Haag Wonen) is nabijheid van betaalbare werkruimte essentieel voor de economische ontwikkeling van het CID, en voor de koppeling met naastgelegen buurten. Alleen op die manier maakt het CID de belofte van stimulans voor de Haagse economie en sociaal-inclusief gebied waar. Zorg ook dat functieverandering en woningaanpassing mogelijk is. Kijk daarvoor ook naar het eigendom. Veel beleggingsfondsen richten zich uitsluitend op wonen of commercieel vastgoed waardoor een mix lastiger realiseerbaar is.

3. Werk parallel aan de infrastructuur en publieke voorzieningen

Het aantal woningen en werkruimten dat bijgebouwd moet worden is enorm. Verdichting is positief voor het draagvlak van voorzieningen, werkgelegenheid en levendigheid in de stad, maar heeft ook gevolgen voor het verkeer. Ondanks de aanwezigheid van de drie stations en de nodige tram verbindingen, zal niet iedereen met het OV reizen. Doordenk de consequenties van de verdichting en anticipeer ook in de infrastructuur (parkeren, (fiets)files, beloopbaarheid) en denk op een andere manier na over de manier waarop wegen als de Waldorpstaat worden gebruikt. Hoge dichtheden stellen ook hoge eisen aan de kwaliteit van de openbare ruimte en voorzieningen in de woon- en werkomgeving. Zoek hiervoor ook aansluiting bij de bestaande buurten.

Het STADgesprek Snel stad maken vond plaats tijdens de CID conferentie van de gemeente Den Haag op 29 november 2018. Panelleden: Arthur Pronk (Manager Ontwikkeling en Realisatie Haagwonen), Casper Hulsman (Acquisition Manager Residential Bouwinvest), Han Dijk (Partner POSADMaxwan) en Bart van Veenendaal (Hoofd Aquisitie Stebru)