De stad als huiskamer

Hoe hoger de bevolkingsdichtheid in de stad is, hoe belangrijker de openbare ruimte wordt. In het STADgesprek Den Haag – stad voor morgen vertelde Vincent Kompier (adviseur Architectuur Lokaal, urbanoloog en Berlijn-deskundige) over Berlijn. Het gebruik van de openbare ruimte in Berlijn als huiskamer van de stad biedt inspiratie voor Den Haag, waar deze cultuur veel minder aanwezig is. Hoewel, het Atrium van het stadhuis, waar het STADgesprek plaats vond, is door architect Richard Meier ontworpen als de huiskamer van de stad.

Verdichting, mits er voldoende ruimte is voor stedelijk leven

Verdichting van de stad is altijd mogelijk. Maar werkt alleen als de kwaliteit van de woon- en leefruimte op peil blijft, terwijl de openbare ruimte intensiever wordt gebruikt. Daarvoor is het volgens Vincent Kompier noodzakelijk dat er voldoende groene en andere open ruimten zijn zonder vooropgezet programma. Verschillende mensen moeten deze ruimten in het verlengde van hun eigen woning op een informele manier kunnen gebruiken.

1. Stedelijk leven – van ruimteconsument naar ruimteproducent

In Berlijn worden in de openbare ruimte door bewoners regelmatig allerlei feestjes en andere activiteiten georganiseerd. In een stad waar de privé woonruimte niet heel ruim is, en waar veel singles wonen hebben mensen behoefte aan ruimten waarin groepen mensen bij elkaar kunnen komen. Maak ruimte voor eigen initiatief en toe-eigening van de openbare ruimte door verschillende groepen mensen. De alledaagsheid van deze ruimte fungeert als mediator tussen stedelijk spektakel en rustige plekken zoals de woning.

2. Functiemenging – zo maximaal mogelijk

Voor een gedifferentieerd stedelijk leven is functiemenging een essentiële voorwaarde, stelt Kompier. Leg in bestemmingsplannen het gebruik niet te specifiek vast. Flexibiliteit is nodig om goed op maatschappelijke veranderingen in te kunnen spelen, maar ook voor steeds wisselend gebruik door bewoners. Daarvoor is tolerantie voor verschillende activiteiten door diverse bevolkingsgroepen noodzakelijk. In Berlijn wordt het informele gebruik van de openbare ruimte door het stadsbestuur en de andere bewoners getolereerd.

3. Kwaliteit openbare ruimte – goed onderhoud

Mooi is geen voorwaarde voor succes, blijkt in Berlijn. Ook de niet door de gemeente ingerichte braakliggende terreinen of verlaten stukken infrastructuur worden gebruikt. Dit betekent dat er meer mogelijkheden ontstaan. Wel is beter onderhoud is een vereiste. Want in een dichtbevolkte stad wordt de openbare ruimte zeer intensief gebruikt.

4. Innovatieve woonvormen – laat 1.000 bloemen bloeien

Innovatieve en vooral veel verschillende woonvormen zijn nodig omdat de maatschappij verandert. Naast gezinnen zijn er steeds meer singels, maar ook patchwork families. Aan de ene kant is grootschalige woningbouw noodzakelijk die geregisseerd wordt door overheid, projectontwikkelaars en corporaties. Maar aan de andere kant is er ook behoefte aan kleinschalig (collectief) opdrachtgeverschap en andere wooninitiatieven. Juist op wat kleinere invullocaties in bestaande wijken, kunnen nieuwe typologieën voor plattegronden en koppelingen met de openbare ruimte worden ontwikkeld. Op die manier kan diversiteit gerealiseerd worden.

Vincent Kompier (adviseur Architectuur Lokaal, urbanoloog en Berlijn-deskundige) gaf de lezing op de Dag van de Architectuur Den Haag op 2 juni 2018. Het STADgesprek van Platform STAD was onderdeel van een breed programma van lezingen en pitches ideeënwedstrijd met als thema ‘Den Haag – innovatieve woonstad’.

Foto boven: Peter de Ruig