De ideale stad
Hoe ziet onze stad Den Haag eruit over tien of twintig jaar? In de verkiezingsprogramma’s buigen de partijen die meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen zich over de vraag hoe hun ideale stad eruit ziet wat betreft economie, werk, onderwijs, wonen, segregatie, klimaat, groen en mobiliteit.
In het Platform STAD Verkiezingsdebat op 8 maart gaan we in op drie belangrijke thema’s voor Den Haag: tweedeling, groen en mobiliteit. Negen fractievoorzitters (Haagsche Stadspartij, PvdA, D66, VVD, GroenLinks, CDA, ChristenUnie/SGP, Groep De Mos en de Islam Democraten) gaan hierover met elkaar in gesprek.
Ter voorbereiding heeft Platform STAD een Haagse architect gevraagd deze negen verkiezingsprogramma’s te analyseren op de bovengenoemde thema’s, en te beschrijven hoe de partijen onze toekomstige stad zien. Dat levert verschillen, maar ook verrassende overeenkomsten op.
Auteur: Riëtte van der Werff
Tweedeling
In Den Haag woon je op het zand of het veen. Een onderscheid dat iedereen kent. Wil je dat de scheiding tussen zand en veen zo blijft, of wil je dat er meer een mix van mensen in verschillende wijken wonen? Is 30% van de nieuwbouw sociale huur en wordt die dan gebouwd in Den Haag of ook in de omliggende gemeenten? Van Dale definieert segregatie als het gescheiden leven van etnische groepen in een land met een gemengde bevolking. In meer dan de helft van de bekeken verkiezingsprogramma’s (Haagsche Stadspartij, Groen Links, D66, PvdA, Christen Unie/SGP en Islam Democraten) is opgenomen dat segregatie moet worden tegengegaan. De wijze waarop is per partij verschillend.
Voor wie bouw je? Een belangrijk middel om segregatie tegen te gaan wordt door de politiek gezien, om bij nieuwbouw een mix van sociaal, middelduur en duur te bouwen. De stedelijke norm is nu 30% sociale huur bij nieuwbouw. Een deel van de partijen wil dit middel sterker inzetten terwijl het CDA en VVD deze maatregel los willen laten.
Groen
‘Oh, oh Den Haag mooie stad achter de duinen’ zingt Harry Jekkers in zijn bekende lofzang op de stad. Je zou bijna gaan denken dat Den Haag overal een groene stad is. Niets is minder waar. Op de lijstjes van groen in Nederlandse steden staat Den Haag bijna onderaan met een 372e plaats van de 388. Meerdere partijen willen de Teldersweg verdiepen zodat de Scheveningse Bosjes, Westbroekpark en Waterpatij aan elkaar verbonden worden tot één groot stadspark. Maar krijg je hiermee een groene stad? Is het niet van evenveel of meer belang om te zorgen dat er op meer plekken groen komt in de stad, omdat dit direct een positief effect heeft op de leefbaarheid in wijken met minder hittebelasting en betere waterberging. Natuurinclusief bouwen wil bijna iedereen. Er zijn al ooievaars gesignaleerd op het Malieveld. Van oorsprong was er een nest op de Vijverberg, beter bekend als de Hofvijver. Van het Malieveld naar de Vijverberg is een korte vlucht.
Mobiliteit
Walkable city is een term uit de vakliteratuur die in gewoon Nederlands ‘beloopbare stad’ betekent.
Beloopbaar, zo zijn onze steden van oorsprong ontworpen. Nog niet zo lang geleden was lopen en fietsen de meest gebruikelijke wijze van vervoer. Kijk naar foto’s uit de jaren ’60 van de vorige eeuw van dichtbevolkte wijken als de Schilderswijk of Regentes. Hetzelfde straatprofiel, maar met veel fietsers, wandelaars en spelende kinderen op de stoep. En vooral een gevoel van heel veel ruimte. Dat is hoe deze straten ontwikkeld zijn. Maar wij zijn deze werkelijkheid al zo ontwend dat wij ons niet kunnen voorstellen hoeveel ruimte er in de stad kan zijn en hoeveel verblijfs- en leefkwaliteit autovrije straten ons kunnen geven. Verschillende partijen zetten de voetganger, fiets en OV op nummer één. Om hier te kunnen komen zijn stappen nodig. Bijna alle partijen zetten in op meer P+R aan de rand van de stad en breiden deze dan uit met P+Bike. Daarnaast is het versterken van het OV een belangrijk thema wat in alle programma’s is opgenomen. Het hebben of delen van een auto’s en de aanpassing van parkeernormen in bestaande situaties en bij nieuwbouw is ook een belangrijk agendapunt in de verschillende programma’s.
De ideale stad volgens de negen partijen:
Het ideaal van D66 is dat Den Haag fietsstad nummer één wordt. Daarom krijgen fietsers prioriteit zowel bij het beleid als in de inrichting van de openbare ruimte. Om fietsstad nummer één te worden is het belangrijk dat de Hagenaar zijn auto laat staan. Dat kan met een een fijnmaziger, sneller en toegankelijker OV en voldoende stallingsruimte. Er worden nog meer vrij liggende (snel)fietsroutes aangelegd. De Binckhorst wordt een proeftuin voor mobiliteit; het OV en de fiets krijgen voorrang.
In de optiek van D66 is voor het tegengaan van segregatie in onze stad in alle wijken een grote verscheidenheid aan huur- en koopwoningen nodig. Passend binnen het principe van “vertrouw op de eigen kracht van mensen” wordt hier een belangrijke rol gezien voor particuliere ontwikkelaars, particuliere eigenaren en de corporaties. Het doel is een breed aanbod van betaalbare woningen voor elke inkomensgroep. Er wordt de komende vier jaar 75 miljoen geïnvesteerd om de woningbouw in het sociale- en middensegment op gang te krijgen. Meer middeldure huurwoningen zorgen voor een doorstroming naar andere segmenten en daarmee voor meer ruimte voor starters.
Den Haag als groene stad aan zee, is vooral de stad achter de duinen die verduurzaamd moet worden en waar wij samen gebruik van kunnen maken. Er wordt belang gehecht aan meer groen en blauw bij de herinrichting van buurten in verband met klimaat adaptatie en leefbaarheid. Daarnaast is bewegen in de buitenruimte een belangrijk item.
De ideale stad is voor de PvdA een stad waar iedereen recht heeft op een betaalbare en fatsoenlijke woning. Er komt 1 miljard euro beschikbaar voor 16.00 extra betaalbare woningen in de komende vier jaar. Hiervan is in een aantal gevallen 40% sociale woningbouw en 40% middeldure huur en koop. Op deze wijze kan er een betere spreiding door de de stad van woningtypen komen en wordt segregatie tegengegaan.
Ook het groen in Den Haag is gesegregeerd, stelt de PvdA. Daarom moet er een offensief komen voor vergroening, meer water en een minder versteende stad. De insteek is om meer grachten, sloten en vijvers in de stad aan te leggen. Er komen meer groene pleinen en waterpleinen. In de voorstellen neemt de gemeente het initiatief en doet een “offer you can’t refuse” aan de burger. Bestaande vergroeningsprogramma’s als Operatie Steenbreek en “Fleur toch op” worden voortgezet.
De PvdA kiest qua mobiliteit voor de fietser en voetganger. Om dit mogelijk te maken wordt de status quo van het OV minimaal behouden en waar mogelijk verbeterd. Er komen meer vrij liggende fietspaden en het aantal sterfietsroutes worden uitgebreid naar zes.
In de ideale stad van de Haagse Stadspartij is de segregatie doorbroken door ook in rijkere wijken betaalbare woningen te bouwen. In wijken met veel sociale woningbouw worden ook duurdere woningen toegevoegd, zodat doorstroming in de eigen wijk mogelijk is. Ook scheefwonen heeft een positief effect voor de mening in de wijk. De kernvoorraad sociale woningbouw moet op peil blijven. Veel aandacht is er in het programma voor alle vormen van zelfinitiatief en zelfbeheer (zelfbouw) en er wordt waarde gehecht aan diversiteit voor verschillende woonvormen en doelgroepen die in Den Haag wonen.
Groen krijgt van de HSP niet alleen meer ruimte in de stad, maar zal ook vakkundig onderhouden moeten worden. Brede rijbanen worden versmald ten gunste van groen en stenige pleinen worden vergroend. De HSP geeft aan dat er 20.000 nieuwe bomen komen om voldoende waterbuffercapaciteit te hebben in de gemeente Den Haag. Deze nieuwe bomen zullen worden geplant in hittegebieden en in stadsdelen waar weinig bomen zijn.
De fietser en de voetganger krijgen prioriteit boven de auto. Autobezit wordt ontmoedigd en het gebruik van deelauto’s, fietsen en OV gestimuleerd. De ruimte die hiermee vrijkomt kan in woonstraten ten goede komen aan groen en bewoners. Een tweede parkeervergunning wordt alleen nog uitgegeven voor een elektrische auto. De HSP wil vooral investeren in het op peil brengen van fiets- en wandelvoorzieningen in de stad, bijvoorbeeld onder andere door sterfietsroutes. Om de stad duurzaam bereikbaar te houden wordt ingezet op een sneller en betaalbaar OV.
De VVD haar ideaal is een aantrekkelijke stad. In dit verkiezingsprogramma wordt ingezet op extra groen, duurzaamheid en bereikbaarheid. Zij wil in de komende vier jaar de 10 meest versteende plekken van iedere wijk vergroenen. Dat kan buitenruimte zijn, verticaal groen of op daken. Bij toevoegen van bebouwing komt er ook extra groen. De partij wil de bewoners en ondernemers duidelijk meer zeggenschap in de openbare ruimte geven. Onder andere door samen met bewoners en ondernemers voor iedere wijk een Wijkvisie Groen voor beheer op te stellen en te experimenteren met flexibele inrichting van woonstaten en buurttuinen.
De partij zet in op minder verkeer omdat te veel auto’s de stad onaantrekkelijk maken. Er komt een groot investeringsfonds voor het OV en in de Binckhorst komt een pilot voor vervoer op maat.
Een stad die aantrekkelijk is voor voetgangers is een aantrekkelijke stad voor iedereen. Dit heeft prioriteit bij de inrichting van de stad. Ook vraagt de toename van het aantal fietsen een comfortabel fietsnetwerk.
De 30% sociale huur bij nieuwbouwprojecten komt te vervallen. Wat de VVD betreft is het zinvoller om duur te bouwen op dure grond zodat de hogere grondopbrengst ten goede kan komen van de hele stad.
Voor het CDA is het ideaal als we in staat zijn de jeugd en de gezinnen in de stad te houden. De partij wil de komende jaren 2.000 – 2.500 woningen per jaar bijbouwen. Met name voor studenten, afgestudeerde jongeren en gezinnen; het huidige en toekomstige cement van onze stad. Er is veel aandacht voor de middeldure huur en koop. De 30% sociale huur bij nieuwbouw en bouwen voor iedereen in alle wijken van de stad wordt losgelaten.
Voor de stad wordt gekozen voor een “groen voor rood” programma waarbij groen gebruikt kan worden voor de opvang van klimaatverandering en ook als buitenruimte bruikbaar is en bijdraagt aan leefbare wijken. Ook (groene) speelpleinen en het geschikt maken van ecologische zones voor spelen staan op de agenda.
Het CDA maakt geen keuze voor één vervoersmiddel ten opzichte van een ander. Afhankelijk van het tijdstip kies je voor de auto, het OV, de fiets of de benenwagen. Er moet een “Deltaplan Hoogwaardig OV” komen voor ondergronds vervoer tussen belangrijke punten in de stad. De ruimte die daarmee vrij komt is geschikt voor groen en wonen.
In het ideaal van De Christen Unie/SGP blijft Den Haag een diverse stad waar iedereen kan wonen en waar segregatie wordt verminderd. Voor hen betekent dat betaalbare kwaliteit toevoegen en sociaal wonen op het zand met 30% van de nieuwbouw. Ook de omliggende gemeenten met minder dan 30% sociale huur dragen in de toekomst hun steentje bij. Er wordt energie gestoken in een innovatieprogramma dat nieuwe woonvormen voor gezinnen ontwikkelt. Bijvoorbeeld wonen in hoge dichtheden, met veel groen, buitenruimte en een veilige, en en fietsvriendelijke omgeving.
De partij heeft als ideaal een klimaatbestendige stad met meer groen en blauw voor een aantrekkelijk klimaat. Naast het algemene programma waarbij er aandacht is voor groene daken, ruimte voor stadslandbouw, pleinen, spelen en burgerparticipatie.
Fietsers en voetgangers komen op nummer één. Daarbij wordt gezorgd dat de fietser en de voetganger elkaar niet in de weg zitten. Den Haag is in 2020 dé fietsstad van Nederland. Het OV moet in de toekomst meer ondergronds (minimaal Binckhorst tot Scheveningen) en rijdt met een hogere frequentie.
Voor Groen Links is het ideaal als Den Haag grootschalig vergroend wordt. Zij neemt steden als Stockholm, Kopenhagen en Frankfurt als voorbeeld. De ecologische hoofdstructuur van Den Haag moet worden beschermd en uitgebreid. De partij heeft veel aandacht voor het behoud van bestaande bomen, en het planten van meer bomen in de stad. In de komende jaren moeten dat er minimaal 10 per dag zijn. (14.600 in vier jaar). Wanneer er een boom gekapt wordt, worden er minimaal 5 grote bomen in de omgeving teruggeplaatst. Een goed voorbeeld van vergroening is het Bezuidenhout waar samen met bewoners de vergroeningsopgave is opgepakt. Deze aanpak wil zij doorzetten, te beginnen met Laak, Moerwijk en Transvaal. Extra steun komt er voor buurtuinen en subsidie voor geveltuinen, verticaal groen en groene daken.
Groen Links ziet een groeiende tweedeling op de woningmarkt en wil dat alle wijken van Den Haag divers van samenstelling blijven of worden. Mensen met lagere inkomens moeten overal in de stad een plek kunnen vinden. Ook in je eigen wijk moet je wooncarrière kunnen maken en kunnen doorgroeien naar een duurdere woning.
Ook Groen Links geeft de voetganger, fietser en het OV voorrang. Zo komt er meer ruimte voor kinderen en groen. Eén parkeervergunning per woning wordt in de toekomst de norm, de 2e parkeervergunning wordt vijf keer zo duur.
In de ideale stad van de Islam Democraten wordt er met, en niet alleen over elkaar gesproken. De segregatie van Den Haag is voor deze partij het belangrijkste onderwerp van het verkiezingsprogramma. De Islam Democraten zien vooral de tweedeling in de maatschappij als een groot probleem. Volgens hen is het belangrijk dat alle bevolkingsgroepen, ook moslims, deel uitmaken van het politieke debat en de democratische bestuursvorming in ons land.
Als het om woningbouw gaat willen de Islam Democraten graag dat er zo snel mogelijk meer woningen bij komen om de huidige krapte op zowel huur- als de koopmarkt tegen te gaan. Vooral voldoende aanbod van sociale huurwoningen is daarbij van groot belang. Daarom wil de partij sloop van sociale huurwoningen alleen toestaan als er plannen zijn voor nieuwbouw ervan, en verkoop van sociale huur aan bewoners moet alleen plaatsvinden in geval van overaanbod voor dat type woning in de sociale huur voorraad.
De Islam Democraten zetten een goed leefklimaat en woongenot voorop bij de groei van de stad. Groen toevoegen in versteende wijken zoals de Schilderswijk is daarin een absolute prioriteit. Hoogbouw wordt niet per definitie uitgesloten, maar er moeten voor de omliggende wijk geen nadelige gevolgen zijn. Speciale aandacht wil de partij voor (groeps)woonvormen voor ouderen. Dit zien zij voor zich in de vorm van kleine complexen in de eigen wijk zodat ouderen onderdeel kunnen blijven van hun bestaande sociale netwerk.
Voor Groep de Mos is Den Haag een stad om trots op te zijn. Vanuit de oprichting is de partij een typische lokale partij die los staat van landelijke dogma’s en dient zij expliciet het lokale belang.
Den Haag groeit in een rap tempo en dit kan op gespannen voet staan met de leefbaarheid van een gebied. Om goed te weten wat de impact is van grootschalige woningbouw moet er eerst goed onderzoek naar de effecten gedaan worden met een Leefbaarheids Effecten Rapportage waarin duidelijk de kwaliteit van de openbare ruimte opgenomen wordt.
Groep de Mos gaat voor Den Haag als de groenste stad van Nederland. Per jaar worden er 2.00 extra bomen gepland. Ook ziet zij Den Haag als grachtenstad aan zee.
Den Haag is nu de filehoofdstad van Nederland, daarom moet er geïnvesteerd worden in een “Deltaplan bereikbaarheid”. Aan de ene kant wordt er geïnvesteerd in ondertunneling voor auto’s waardoor de doorstroming beter wordt en er bovengronds ruimte is voor groen en wonen. Aan de andere kant moet er snel geïnvesteerd worden in het versterken van het OV netwerk.
De blik van de architect
De stad is bovenal een samenleving. Een stad moet ruimte bieden voor ontmoeting. Daarbij is de ruimtelijke schaal waarop dat mogelijk gemaakt wordt van belang. Er moet gezorgd worden voor een evenwicht, waarbij er ruimte is voor privacy èn samen, voor rust èn dynamiek.
De burger betrekken bij het beleid en op een andere manier de ruimte geven om actief onderdeel te zijn van het stedelijk systeem, is een richting die veel partijen kiezen. Duidelijke sturing vanuit beleid en politieke keuzes zijn wel noodzakelijk om te zorgen dat de richting waarbinnen er ruimte is, helder is.
Den Haag is in de afgelopen 60 jaar een stad met een unieke mix van mensen geworden. Die diversiteit biedt uitdagingen en kansen. Nu moeten we nog zorgen dat we elkaar komende jaren kunnen blijven ontmoeten in een verblijfsvriendelijke stad waar het goed wonen, werken en recreëren is. Alleen dan krijgt onze stad, waar over 20 jaar bijna 100.000 mensen meer zullen wonen, de extra kwaliteit die haar toekomstbestendig maakt.
Praat mee met Joris Wijsmuller (Haagse Stadspartij), Boudewijn Revis (VVD), Richard de Mos (Groepdemos), Robert van Asten (D66), Martijn Balster (PvdA), Hasan Kücük (Islam Democraten), Arjen Kapteijns (GroenLinks), Karsten Klein (CDA) en Pieter Grinwis (CU-SGP) tijdens het Platform STAD verkiezingsdebat op 8 maart.