Botsingskansen tussen Haagse Markt en Zee

De route tussen Haagse Markt en zee heeft een enorme potentie verschillende bevolkingsgroepen te verbinden. Meer mogelijkheden voor ontmoeting zijn hard nodig, nu de ruimtelijke segregatie in Den Haag toeneemt. Het onderzoeksteam van Platform STAD stelt voor deze route te veranderen van een kruip-door-sluip-door olifantenpaadje, in een aantrekkelijke groene promenade met een regenboog aan ervaringen. Mensen worden verleid onbekende plekken te verkennen. Een complexe opgave, maar zo komen verschillende groepen mensen wel meer met elkaar in aanraking – de botsingskansen nemen toe.

Voor de STADverkenning Botsingskansen – Van olifantenpaadje naar groene promenade tussen Haagse Markt en Zee stelde Platform STAD een onderzoeksteam samen: Ivan Nio (NIO Stedelijk Onderzoek en Advies), Edwin Sandthagens (Buro Sant en Co), Esther Geradts (Programmamaker bij RAP en SOZA) en Harmen van de Wal  (Krill-o.r.c.a.)

Lees hieronder de uitkomsten van de STADverkenning en klik op de diverse links voor meer achtergrondinformatie. De samenvatting is verkrijgbaar als folder. Geïnteresseerd? Mail naar info@platformstad.nl

Een andere blik op segregatie

Den Haag staat bekend als een sterk gesegregeerde stad. De segregatie neemt toe en tegelijkertijd verschuiven de grenzen. De grens tussen de zwakkere en betere buurten lag lange tijd bij de Laan van Meerdervoort. De oude grens tussen zand en veen, de pruiken en petten. In het Regentessekwartier wonen echter steeds meer kapitaalkrachtige huishoudens. De laatste jaren verschuift deze grens daarom richting de Loosduinseweg. Dit is een brede verkeersweg die voor bewoners niet alleen een fysieke, maar ook mentale scheidslijn is. Het is de frontier of gentrification, een lijn waar de ene kant 180 graden verschilt van de andere kant.

Vaak wordt de ruimtelijke tweedeling tegengegaan door de bouw van duurdere woningen in de kwetsbaardere wijken. En door met culturele voorzieningen hoger opgeleiden en creatieven te trekken. Maar het is lastig om gentrificatie te bevriezen op het punt waar er een interessante mix tussen bevolkingsgroepen is. Bovendien wonen mensen ook graag onder gelijkgestemden. Den Haag is een stad met een sterk parochiaal karakter van het gebruik van voorzieningen en openbare ruimten. Parochiale ruimten zijn plekken toegeëigend door een bepaalde groep. In de Schilderswijk hebben de twee belangrijke winkelstraten hun eigen karakter: de Hoefkade is Marokkaans, de Hobbemastraat is Turks. In de Weimarstraat in het Regentessekwartier komen veel hoger opgeleide en creatieve stedelingen. Drie verschillende wereldjes.

In deze STADverkenning wordt de ruimtelijke segregatie daarom nu op een andere manier bekeken. Kan er door verbeterde verbindingen tussen wijken meer uitwisseling van bevolkingsgroepen ontstaan? Hoe kunnen we mensen verleiden eens andere wereldjes te bezoeken?

 

Publiek domein – wereldjes verbinden

De plek waar verschillende groepen stadsbewoners en stadsbezoekers elkaar tegen komen, is het publieke domein. Dit zijn plekken waar de verschillende wereldjes elkaar overlappen en groepen elkaar zien en kennis kunnen nemen van elkaars levenswijzen of leefstijlen. Zodat een vertrouwdheid met elkaar ontstaat. Publiek domein is de openbare ruimte van straten, pleinen en parken. Waar routes elkaar kruisen. Maar ook gebouwen met publieke functies, zoals een bibliotheek, school, kiosk en koffiehuis. Commerciële bedrijvigheid heeft ook vaak allerlei ontmoetingsfuncties (van een restaurant tot een supermarkt).

Stadsstraten – principes voor stedelijk leven

De stadsstraat is bij uitstek een openbare ruimte waar verschillende groepen mensen samenkomen. Dat komt door de combinatie van verkeersfunctie, economische functie en verblijfsfunctie. Mensen komen er omdat het een doorgaande route is, maar ook omdat er veel te doen is (winkels, kappers, horeca etc) en het een aantrekkelijke ruimte is. Als basis voor de STADverkenning is gekeken of de principes van stadsstraten zoals deze in Amsterdam functioneren, bruikbaar zijn in Den Haag. Omdat Den Haag een hele andere ruimtelijke opbouw heeft, is in dit onderzoek gezocht naar principes aangepast aan de Haagse context.

Den Haag – stad van lange lijnen

Den Haag is een stad van lange lijnen evenwijdig aan de kust, zoals de Laan van Meerdervoort, Loosduinseweg en Melis Stokelaan. Echte stadsstraten zijn het echter niet, want vaak is er weinig programma of is de verblijfskwaliteit gering. De nadruk ligt vaak meer op autoverkeer. De verbindingen haaks op de kust zijn nog minder goed ontwikkeld. Terwijl juist deze routes wijken met verschillende bevolkingssamenstelling doorkruisen.

 

Route tussen zee en station Hollands Spoor

Deze STADverkenning richt zich op de route tussen zee en station Hollands Spoor, en dan in het bijzonder het gedeelte tussen stadspark De Verademing in het Regentessekwartier en de Haagse Markt in Transvaal. Tram 11 verbindt via deze lijn veel verschillende wereldjes. De potentie van deze route is groot: als meer mensen uit het Statenkwartier kennismaken met de internationale keuken van de Haagse Markt en inwoners van de Schilderswijk naar het strand gaan, ontmoeten zij elkaar onderweg.

Rijkdom aan publieke plekken

Het gebied tussen de Haagse Markt en het Energiekwartier is verrassend rijk aan betekenisvolle plekken. De Haagse Markt heeft zelfs een regionale functie. Het Wijkpark Transvaal met speeltuin en stadsboerderij kent een grote diversiteit aan bezoekers van Turkse, Marokkaanse, Surinaamse, Poolse en Bulgaarse afkomst. Jongeren, moeders met jonge kinderen, mannen en vrouwen, ieder neemt een plek in dit wijkpark in. De inrichting maakt het mogelijk dat zij op beperkte afstand van elkaar toch hun eigen groepsdomein kunnen vormen. Omdat bezoekers met zijn allen één ruimte delen, het park, is dit een belangrijke publieke plek in de stad. Maar ook de tram zelf en de tramhaltes zijn plekken waar verschillende mensen elkaar ontmoeten. De winkelstraten Reinkenstraat, Weimarstraat, Paul Krugerstraat en Hobbemastraat zijn juist voorbeelden van meer besloten wereldjes.

 

Ontmoet de mensen

De mensen die op publieke plekken werken kennen de omgeving, bewoners en bezoekers. Een drietal van deze sleutelfiguren is gevraagd naar hun kijk op de route tussen Haagse Markt en zee. Lees ook de interviews met Ibrahim, buurtsportcoach en personal trainer, Carolien, artistiek leider Electriciteitsfabriek en Mitchell, barista van Arari.

Ruimtelijke kwaliteit huidige situatie – harde grenzen

De route tussen Haagse Markt en zee is niet aantrekkelijk ingericht. Er zijn vooral veel harde grenzen, zoals hekken, muren en brede wegen. De straat kan maar op een zeer beperkt aantal plekken worden overgestoken. Om van de ene naar de andere kant van de straat te komen moeten vaak omwegen gemaakt worden van meer dan 250 meter. Hierdoor ontstaat er geen uitwisseling tussen de stukken stad aan weerszijden. Terwijl de stad volgens socioloog Richard Sennet juist gebaat is bij zwakke grenzen. Overgangsgebieden waar buurten met een verschillende status en sfeer elkaar raken en overlappen.

 

Straatprofielen Monstersestraat en Esperantostraat

De zones van stoep, parkeerplaats, fietsstrook, rijbaan en groen nodigen uit tot een andere manier van gebruiken en daardoor tot ander gedrag. Dat organiseert de verkeersstromen goed, maar beperkt de verblijfskwaliteit van de straat. De fiets is te gast in het domein van de auto. Omdat er zo veel verschillende zones zijn, is de breedte van de voetgangerszones beperkt. Het resultaat is dat de straten nauw aanvoelen en de interactie tussen mensen moeilijk is.

Voorstel: Groene promenade

De aantrekkelijke groene promenade rijgt de vele bestaande publieke plekken aan elkaar. De voorgestelde promenade tussen Haagse Markt en zee wordt een levendige route door volgens het principe van de stadsstraat voorzieningen, doorgaand verkeer (tram, fietsers en voetgangers) en verblijfskwaliteit te combineren. Recreatieve kades, kijktuinen, verblijfstuinen en voortuinen van woningen wisselen elkaar af. Deze variatie benadrukt het kameleontische karakter, terwijl het groen voor continuïteit en herkenbaarheid van de doorgaande route zorgt.

 

Economische knooppunten langs doorgaande routes

Door de ontwikkeling van de doorgaande route te combineren met de versterking van wijkwinkelcentra en werklocaties, ontstaat een win-winsituatie. Vanuit de economie bezien is het versterken van (wijk) centra voor winkels en werklocaties zinvoller dan het verspreiden langs een lange lijn. Lang niet alle vormen van bedrijvigheid zijn immers geschikt voor stadsstraten.

Principes voor verbinding van wereldjes

De harde grenzen worden getransformeerd naar zwakke grenzen, zodat er meer uitwisseling tussen bevolkingsgroepen ontstaat. Het onderzoeksteam formuleerde een aantal principes voor herinrichting van de tram 11 route. Een complexe opgave. Maar het uitzonderlijk brede profiel biedt veel mogelijkheden die nog niet benut worden.

De principes voor herinrichting van de openbare ruimte zijn gericht op gebruik en betekenis. De routes die mensen nemen, hoe groepen bewoners met elkaar omgaan en hoe zij zich verbinden met de plek. De promenade biedt een lange aangename en veilige wandeling of fietstocht voor mensen uit de omliggende wijken. Verbetering van de oversteekmogelijkheden nodigt uit de promenade ook te gebruiken voor korte wandelingen. Ingrepen maken de bestaande publieke plekken en voorzieningen beter zichtbaar en toegankelijk.

1. Maak een groene promenade met doorgaande fiets- en wandelroute

Voetgangers en fietsers maken een straat levendig, want vertraging stimuleert ontmoeting. De route is nu voor voetgangers en fietsers erg onaantrekkelijk, de Loosduinseweg een groot knelpunt. Daardoor lijkt de afstand veel groter dan deze eigenlijk is. Het uitzonderlijk brede straatprofiel biedt veel mogelijkheden voor een andere inrichting.

• Zet in op duurzame mobiliteit, de auto is te gast
• Verbeter de oversteekbaarheid met extra doorsteken en het verwijderen van hekken
• Maak van de trambaan een groene route met het strengelspoorprincipe
• Vervang de steenachtige inrichting door meer bomen en planten
• Zien bewegen doet bewegen: 10.000 stappen challenge, bewegwijzering met het aantal stappen tussen plekken

 

2. Maak de belangrijke publiekstrekkers beter zichtbaar en toegankelijk

De Haagse Markt in Transvaal en wijkpark De Verademing, de Prael en de Electriciteitsfabriek in het Energiekwartier zijn aantrekkelijke bestemmingen voor mensen uit de hele stad. Deze belangrijke plekken op de route liggen echter een beetje verstopt of achteraf. Zij worden beter toegankelijk vanaf de promenade.

• Stel de afgesloten brug naar de Electriciteitsfabriek open voor publiek
• Maak een extra brug over het Verversingskanaal
• Richt de oevers van het Verversingskanaal in als aantrekkelijke recreatieve oever
• Zorg voor een uitnodigende toegang van de Haagse Markt
• Diversiteit inspireert: Organiseer een jaarlijks Openlucht filmfestival met diverse culturen

 

 

3. Versterk de knooppunten met economisch en cultureel programma

Op straathoeken komen werelden samen. Het zijn knooppunten van dagelijkse routes en routines van omwonenden en mensen van verderaf. Er ontstaat een kralensnoer van levendige plekken. Het zijn de stepping stones die de wandeling kleur geven, plekken waar mensen graag komen.

• Richt de tramhaltes in als informele ontmoetingsplek met kiosken, koffiehuizen en diners bij tramhaltes
• Maak parkeerplekken voor fietsers die overstappen op de tram
• Plaats terrassen, banken en bloembakken op de pleintjes bij de kruisingen met de Delftselaan, ’s Gravezandelaan en Loosduinseweg.
• Maak plekken in de tweede lijn, zoals Wijkpark Transvaal en winkels Paul Krugerstraat, zichtbaar en toegankelijk
• Verhalen delen: organiseer safari’s langs de verschillende koffiehuizen langs de route

Onderzoeksteam:

Ivan Nio (NIO Stedelijk Onderzoek en Advies), Edwin Sandthagens (Buro Sant en Co), Esther Geradts (Programmamaker bij RAP en SOZA) en Harmen van de Wal  (Krill-o.r.c.a.)

Reflectieteam:

Jos Gadet (hoofdplanoloog gemeente Amsterdam), Elbert Arens (PosadMaxwan), Pieter van der Heijde (Bureau Stedelijke Planning)

Beeld: Onderzoeksteam. Redactie en organisatie: Platform STAD

De samenvatting van de STADverkenning is ook verkrijgbaar als folder. Geïnteresseerd? Mail naar info@platformstad.nl

Annette de Graaf (stadsdeeldirecteur Segbroek) neemt de poster met de uitkomsten van de STADverkenning in ontvangst: ‘De inrichting van de openbare ruimte verleidt mensen op deze manier hun actieradius en wereldbeeld te vergroten’.

De STADverkenning is mede mogelijk gemaakt door Stimuleringsfonds Creatieve Industrie