Maak ruimte voor economie in wijk

Bij een evenwichtige groei van de stad horen een vitale economie en een toename van de werkgelegenheid. Maar uit de ontwerp-economische visie 2030 van de gemeente blijkt dat de economische ontwikkeling van Den Haag achterblijft bij de landelijke trend. Ook de participatiegraad van lager of praktisch opgeleiden in Den Haag ligt onder het landelijk en regionale gemiddelde. Doordat de Haagse bevolkingsgroei wel boven het gemiddelde ligt dreigt woningbouw de economie in de wijk te verdringen. In het eerste deel van het STADgesprek over de kracht van economie in de wijk kijken we met econoom Walter Manshanden (NEO, Rotterdam) naar de oorzaken van de achterblijvende stedelijke economie. In het tweede deel naar de effecten die dat heeft voor de economie in de kwetsbare wijken.

Haagse bevolking groeit snel, maar economie blijft achter

Manshanden stelt vast dat de economie van Den Haag de afgelopen 20 jaar niet, of nauwelijks is gegroeid. De economie is nog steeds niet hersteld van de achterstand die opgelopen is tijdens de laatste recessie. Hoofdoorzaak is het feit dat de Haagse economie te sterk op de overheid leunt. Het feit dat de bevolking van Den Haag veel sneller groeit dan de economie leidt volgens Manshanden tot een onevenwichtige situatie. De meeste nieuwkomers komen van buiten en kiezen kennelijk vanwege de zachte kwaliteiten als groen, strand en cultuur voor de stad. Maar economische groei lijkt alleen mogelijk door nieuwe (internationale) instellingen naar de stad te lokken. Omdat ruimte voor groei schaars is zet de komst van nieuwe instellingen deze zachte kwaliteiten juist verder onder druk. Manshanden vraagt zich af of inzetten op snelle groei van de stad wel verstandig is, want dat zet de zachte kwaliteiten en sociale relaties te veel onder druk.

Den Haag kent van de grote steden de laagste participatiegraad van lager of praktisch opgeleiden. Volgens Manshanden laat de stad groeikansen liggen doordat het de economische potentie van deze lager of praktisch opgeleiden onvoldoende weet te benutten. Daarvoor zou de stad meer moeten investeren in sociale netwerken en opleidingen die cruciaal zijn voor het vinden van een baan of starten van een onderneming. En zorgen dat kwetsbare wijken beter verbonden zijn met economische centra van de stad en regio. Want de fysieke verbindingen versterken de broodnodige sociale netwerken. Vooral het kleine schaalniveau van de buurt is belangrijk.

Zorg voor voldoende ruimte voor economie in de wijk

Wim Kulik (hoofd economie van Den Haag) herkent de analyse van Manshanden wel. Er is weliswaar sprake van een bescheiden economische groei, maar de snelle bevolkingsgroei leidt inderdaad tot schaarste in ruimte. Bovendien dreigt de woonfunctie van de stad de ruimte voor de economie in de wijk te verdringen, doordat woningbouw meer geld oplevert dan bedrijfsruimte. Dat is nu al het geval bij ontwikkelingen op de Binckhorst. De ontwerp Economisch Visie richt zich vooral op de Kansenzone (CID, centrum, Internationale Zone en Scheveningen), maar Kaushilya Budhu Lall (Economic Board The Hague) dringt er bij de gemeente op aan om ook voor andere wijken potentie en karakter in kaart te brengen. Ondernemers kunnen dan beter inschatten waar hun kansen liggen. Sommige Haagse wijken zijn op zich al een ministad. Dat sluit aan bij het pleidooi dat Saskia Sassen, hoogleraar sociologie aan Colombia Universiteit in New York, in een recent interview hield om in grotere steden meerdere economische centra te ontwikkelen.

Investeer in sociale netwerken, en maak ruimte voor economie in de wijk.

Wijkeconomie zorgt voor banengroei, welvaart en levendigheid in wijken. Doordat afstanden kort zijn biedt het ook een evenwichtiger woon- werkverkeer. De economie draait op kleine ondernemers en ZZP’ers. Het leeuwendeel van de Haagse bedrijven zijn ZZP’ers en zij werken vaak vanuit huis, terwijl daar in het beleid nauwelijks aandacht voor is. Juist voor deze belangrijke groep zijn kleinschalige fysieke verbindingen, functiemenging, netwerken en betaalbare bedrijfsruimte essentieel. Ook zou de zaal graag meer ondersteuning voor ZZP’ers zien. 30% van de startende bedrijfjes geeft binnen 3 jaar al op. En daar zitten juist veel lager of praktisch opgeleiden bij.

Aanbevelingen om economie in de wijk te stimuleren:

Formuleer per wijk het karakter en potentie in een kansenkaart voor de hele stad.
Benut het potentieel van wijkbewoners. Kijk naar wie er wonen en wat ze nu al doen en kunnen doen.
Investeer in scholing, training, coaching en faciliteer wijkinitiatieven.
Benut en behoud bestaande infrastructuur en gebouwen. Nieuwe banen ontstaan vooral in restruimtes op microniveau.
Zorg voor betaalbare bedrijfs- en werkruimte en evenwichtige functiemenging in wijk.
Vermijd knellende regelgeving voor invulling van plinten.

Alle panelleden vinden het zorgwekkend dat woningbouw de economie in kwetsbare wijken onder druk zet.

Identiteit als kracht

Hoe kunnen kwetsbare wijken meer profiteren van ontwikkelingen in de stad? Petra Sejkorova (Geurst & Schulze) en Rudolph Eilander (V8 Architects) presenteren namens het ontwerpteam de uitkomsten van het STADatelier Verlevendigen Goeverneurlaan Laak Centraal in de vorm van de Kansenkaart voor Laak.

De kansen voor Laak liggen in het versterken van haar identiteit door de volgende punten aan te pakken:

Versterk het karakter van de evenwichtige stedenbouwkundige structuur van Berlage door bijvoorbeeld de torens op de hoeken van de pleinen als lichtbakens in te richten en nieuwe herkenbare bruggen zoals in het Amsterdam Zuid van Berlage te bouwen.
Verbindt de wijk beter met nieuwe de ontwikkelingen op Binckhorst en Laakhavens en binnenstad.
Benut de pleinen aan de Goeverneurlaan. Geef ze een onderscheidend karakter met bijvoorbeeld ruimte voor een buurtmarkt en divers horeca- of winkelaanbod.
Maak van het Rembrandttheater dat al jaren leeg staat, het culturele hart in de wijk.
Maak van de Goeverneurlaan weer een rustige groene laan door doorgaand verkeer te weren.
Zorg voor ruime eengezinswoningen, scholen en een groene veilige buitenruimte zodat gezinnen in de wijk blijven.

Aan het eind van de presentatie overhandigt Eilander de Kansenkaart met aanbevelingen voor het verlevendigen van de Goeverneurlaan aan Wim Kulik.

Na de zomer gaat de STADverkenning naar stadsstraten dieper in op de kracht van economie in de wijk.

Verslag van STADgesprek De kracht van economie in de wijk op 18 juli. Met econoom en onderzoeker Walter Manshanden (Netherlands Economic Observatory), Wim Kulik (hoofd Economie gemeente Den Haag) en Kaushilya Budhu Lall (Economic Board The Hague), Petra Sejkorova (Geurst & Schulze) en Rudolph Eilander (V8 Architects) .