Experts: Meer regie nodig om van CID kloppend stadshart te maken

Platform STAD organiseerde een STADconsult over de ontwerp Structuurvisie CID. Het document schetst volgens de experts mooie ambities en vergezichten. Maar op hoofdlijnen vinden zij het document te vrijblijvend. ‘Wie gaat wat doen en wanneer?’ vragen zij zich af. Daardoor kan het document lastig als toetsingskader voor toekomstige plannen dienen.

Opgave van het gebied volgens de Structuurvisie CID

Het Central Innovation District (CID) moet over twintig jaar het nieuwe kloppende hart van de stad zijn, met een divers en hoogstedelijk karakter. De Structuurvisie CID moet de ontwikkelingen in goede banen leiden en schetst op hoofdlijnen de opgave, de weg er naar toe en bevat een sterkte en zwakte analyse.

Opgave op hoofdlijnen:

• 25.000 nieuwe woningen
• 45.000 nieuwe bewoners
• 35.000 nieuwe banen
• 600.000 m2 kantoorruimte toevoegen
• 200.000 extra forensbewegingen per dag

Sterke en zwakke punten van het gebied volgens de Structuurvisie CID

• Openbare Ruimte: Sterke punten: Delen van het gebied kennen een aantrekkelijke groen en waterstructuur (Haagse Bos, Malieveld, Schenkstrook, Trekvliet, Huygenspark). Zwakke punten: Het hele gebied wordt doorsneden door drukke spoorlijnen en autowegen en andere barrières. Wat leidt tot onoverzichtelijke kruisingen voor fietsers en voetgangers en onaantrekkelijke en onvriendelijke zones.
• Programma: Sterke punten: Het gebied kent veel overheidsinstellingen en culturele- en kennisinstellingen, grote bedrijven en multinationals. Zwakke punten: Grote delen van het gebied (Bezuidenhout West en Midden, Rivierenbuurt, Schipperskwartier) bestaan uit monofunctionele woon-, bedrijfs- of kantoormilieu’s.. Daarnaast kent het gebied ook te dure kantoorlocaties zoals de Prinses Beatrixlaan.
• Plinten: Sterke punten: Delen van het gebied hebben een aantrekkelijke plint. Er zijn hoofdwinkelstraten en straten met een aantrekkelijke functiemix. Zwakke punten: Rond Station HS bevinden zich veel onaantrekkelijke en niet-actieve plinten
• Bereikbaarheid: Sterke punten: Treinstations en lokaal OV, auto – en fietssnelwegen maken het gebied bereikbaar.

De experts over de Ontwerp Structuurvisie CID:

Wat is de bruikbaarheid van dit document? ‘De tekst is omvangrijk en vrijblijvend waardoor het document precisie mist’, merken de experts op. Ze begrijpen de voorzichtige toon, gelet op de tijd en de politieke omstandigheden. En ze onderschrijven dat het gebied zeker potentie heeft. Maar omdat fasering en prioritering ontbreken, twijfelen de experts aan de haalbaarheid van de plannen. Bijvoorbeeld op het gebied van de openbare ruimte. Waar en wanneer beginnen we hier aan? De gemeente zou haar eigen rol steviger moeten formuleren zoals bij het beleid ‘de Kern Gezond’. Ook missen de experts een financiële onderbouwing bij plannen. De genoemde ingrepen vergen enorme investeringen en als dat geld er niet is, dan moet dat georganiseerd worden. Er zijn volgens de experts genoeg voorbeelden van publiek-private constructies met ontwikkelpartijen waarbij (een deel) van de winst voor kwaliteit van de openbare ruimte bestemd wordt.

Experts missen de onderbouwing. Het CID heeft de potentie om één van de grootste ontwikkellocaties van Nederland te worden, maar er wordt geen marktonderzoek gepresenteerd dat de noodzaak tot investeren onderbouwt. De economische ontwikkeling is afhankelijk van het innovatieve karakter van het gebied. Er wordt in innovatie geïnvesteerd, maar door welke partijen en hoeveel wordt niet vermeldt. Alleen als het document concreter geformuleerd is, kan het als toetsingskader dienen voor toekomstige ontwikkelingen, menen de experts.

Zonder onderbouwing maakt de visie de indruk van een bedacht concept met veel wensdenken. Een eerlijk verhaal over de problemen die er nog zijn, maar ook over de kansen voor het CID zou beter zijn. Als je aangeeft dat economische power nog mist, dan kun je van daaruit verder bouwen. Als iedereen er in gelooft krijg je mensen en partijen makkelijker in het proces mee.

Waar is de mens gebleven? Dit document gaat in de eerste plaats over vastgoed. De mens komt niet of nauwelijks aan bod, signaleren de experts. Het lijkt nu van bovenaf bedacht. Hoe betrekken we bewoners die al in het gebied wonen bij de plannen? Wat gebeurt er bijvoorbeeld met de bestaande buurten waar in de analyse serieuze problemen als onaantrekkelijke plinten en monofunctionele woonwijken gesignaleerd worden? Het geruststellende ‘De bestaande wijken behouden hun karakter’ kan volgens de experts ook uitgelegd worden als ‘worden aan hun lot overgelaten’. Hoe zorgen we ervoor dat er straks voldoende betaalbare werk- en woonruimte is? En komen er voldoende banen voor praktisch geschoolden?

Mobiliteit en bereikbaarheid: kansen en risico’s. De ontwikkelingen betekenen een verdubbeling van het aantal inwoners en vervoersbewegingen. Nu al zitten toegangswegen en NS stations in het gebied aan hun maximumcapaciteit. De experts vragen zich af hoe we, met een verdubbeling van het aantal dagelijkse vervoersbewegingen, het CID bereikbaar houden. Zij wijzen er op dat de NS-stations door bouwplannen dicht langs de sporen straks geen ruimte hebben om uit te breiden. Terwijl het gebied sterk op het OV aangewezen zal zijn door het toevoegen van woningen met een parkeernorm van 0, het afbreken of halveren van autoviaducten en een autoluw centrumgebied. Hoe houden we het CID bereikbaar vragen zij zich af?

Welk probleem los je op welk schaalniveau op? Een grote ontwikkellocatie als het CID vraagt volgens experts om een heldere analyse welk probleem je op welk schaalniveau oplost. Hoe verhoudt het CID zich tot ontwikkelingen in de regio en de rest van Nederland? En hoe verhouden de ontwikkelingen in het CID zich tot de plannen voor de Binckhorst? Hoe koppelen we een grote visie aan kleine ambities en formuleren we handvaten en oplossingen?

 Proces vormt belangrijk onderdeel bij dit soort grote ontwikkelingen Volgens de experts zijn wel de lange lijnen in kaart gebracht, maar niet de barrières. Bij elke lijn zou je een sterkte zwakte analyse willen zien en dan bepalen welke kwaliteit je gaat versterken. Om het proces in goede banen te leiden heb je volgens experts ook meer regie vanuit de Dienst Stedelijke Ontwikkeling nodig. Zij wijzen erop dat er de afgelopen periode echter flink bezuinigd is op de dienst. Voor een grootschalige ontwikkeling als het CID zou de capaciteit en expertise opgeschaald moeten worden. Dan ben je een volwaardige gesprekspartner voor stad, rijk, NS en bouwers.

Belangrijkste aanbevelingen van de experts:

• Beschrijf betekenis van CID voor regio, Nederland en internationaal in de Structuurvisie. Nu lijkt het CID vooral de Haagse problemen op te willen lossen.
• Geef duidelijk aan wie de regie heeft en welke fasering bij onderdelen hoort. Zonder fasering en prioritering van de plannen zal er twijfel ontstaan over de haalbaarheid van de plannen.
• Geef financiële onderbouwing bij ambities. Welke partijen gaan de kwaliteit van de openbare ruimte financieren?
• Maak een gezonde, klimaatbestendige openbare ruimte tot randvoorwaarde. En neem ook de energietransitie daarin mee.
• Geef duidelijk aan wat er met bestaande buurten gaat gebeuren. Blijven er voldoende betaalbare woningen? Hoe pakken we oninteressante plinten en monofunctionele woonwijken aan?
• Voeg een sociale paragraaf toe. De Structuurvisie lijkt vooral over vastgoed te gaan, de mens lijkt te ontbreken. Met een sociale paragraaf kan de triple helix een quadruple helix worden.
• Geef stappen aan die nodig zijn voor mobiliteitstransitie. Voorgenomen prioritering van voetgangers en fietsers boven auto en een autoluw centrumringgebied klinken mooi, maar hoe realiseren we dat?
• Geef op kaart van het hele gebied duidelijk aan hoe de verschillende deelgebieden verbonden gaan worden. In de Structuurvisie wordt gesteld dat groen en water verbonden gaan worden. Op de deelkaarten is dat niet terug te vinden. Teken groen- en waterverbindingen op een overzichtskaart in. En neem infrastructurele verbindingen daarin mee.
• Voeg meer data over het gebied toe. Dat geeft omvang en urgentie van plannen beter weer.

Hoe nu verder? De experts adviseren om het gesprek met de stad goed te organiseren en duidelijke fasering aan te brengen bijvoorbeeld met kaarten van (deel)gebieden, of door scenario’s uit te werken.

Experts STADconsult 1 juli 2020:

Lisette van Doorn (Chief executive ULI Europe, Urban Land Institute)
Katja Rusinovic (stadsocioloog / lector grootstedelijke ontwikkeling Haagse Hogeschool)
Anne Seghers (onderzoeker / stedenbouwkundige, Ruimtevolk)
Lars van Hoften (architect/associate UNstudio)
Marie-Laure Hoedemakers (landschapsarchitect / partner, Lodewijk Baljon Landschapsarchitecten)
Michiel van Driessche (landschapsarchitect/partner, Felixx landscape, architects, planners)

Foto boven: Robert Goddyn