STADstromen: Ontwikkelen vanuit de Haagse onderbuik
STADstromen themafoto Christian van der Kooy, bijschrift: STADstromen (als sciencefiction?) Is onze dagelijkse realiteit verworden tot een doofstomme tech-noir film? Waarin deze scene met een Servische KPN medewerker, die geen vreemde talen spreekt, exemplarisch is voor een nabije dystopische toekomst? Paradoxaal wordt dit ondergrondse datanetwerk handmatig vezel voor vezel verknoopt, vertakt en gecontroleerd. Tot het een krachtig artefact is, dat een vorm van intelligentie vertoont.
Ontwikkelen vanuit de Haagse onderbuik
column Ellen van Bueren
De hartslag, het ritme van de stad. Met deze termen vraagt onder andere architect en MIT-hoogleraar Carlo Ratti aandacht van planners voor de dynamiek in de stad. Begrijp een stad niet alleen vanuit stedelijke functies, maar ook vanuit al wat stroomt in een stad. En kijk daarbij niet alleen naar mobiliteitspatronen, maar ook naar energie, water, materialen, voedsel en afval. Juist die stromen zijn cruciaal voor de sociaal-culturele en economische bloei van een stad en het vermogen om zich aan te passen aan een veranderend klimaat. Deze stromen vormen de levensader van een stad en definiëren de toekomstige levensvatbaarheid van een stad. Deze eens zo vanzelfsprekende boodschap is in de vergetelheid geraakt. > tekst loopt door onder de foto
In onze Nederlandse praktijk van stedelijke ontwikkeling wordt de strijd om de ruimte vooralsnog vooral gevoerd in termen van statische bestemmingen van zichtbare ruimtegebruikers: woningen, kantoren, industrie, recreatie, vervoer of landbouw, met een strikt onderscheid tussen stedelijke en landelijke bestemmingen. Politici, ambtenaren, ontwerpers en burgers zijn opgegroeid met het beeld van een overzichtelijke, in bestemmingsplannen gestolde stad. In de Haagse agenda’s zie je deze focus op functies sterk terug, bijvoorbeeld in de aanpak van de Binckhorst, het CID en de verdichting van Zuidwest. De hulpbronnen die ervoor nodig zijn om al deze functies, eenmaal gerealiseerd, te laten werken blijven sterk onderbelicht, terwijl juist daar veranderingen gaande zijn die om een radicaal andere manier van stadsontwikkeling vragen. Het aan- en afvoeren en beheersen van de dynamiek van deze stromen tijdens de gebruiksfase van gebieden moet worden verduurzaamd. Het metabolisme van de stad, ofwel de onderbuik, verdient prioriteit bij planning. Het bepaalt wat er programmatisch mogelijk is. Dat vraagt om een afstemming tussen technische en politieke rationaliteiten en de verschillende besluitvormingsketens in de gebiedsontwikkeling, met toekomstwaarde als leidraad. Programma’s zijn dan ingegeven door de lokale condities en potenties, zoals beschikbare materialen, duurzame energie, mogelijkheden voor waterberging en afvalverwerking, en aanwezigheid van en potentie voor groen en biodiversiteit. Dit vraagt om een omkering van planning: planning vanuit de onderbuik van de stad, gevolgd door een strijd over de functionele invulling van die mogelijkheden.
Ellen van Bueren is hoogleraar Urban Development Management TU Delft
> tekst loopt door onder de foto
Regie in het ondergronds geweld
Neem de inrichting van de ondergrond ook mee in de omgevingsvisie waaraan de gemeente Den Haag nu werkt. Want die inrichting bepaald zoveel in de bovenwereld: zo is de ondergrond soms al zo vol dat bijvoorbeeld een stinkende ondergrondse afvalcontainer vlak voor iemands voordeur geplaatst wordt. Dat bleek tijdens het STADgesprek Op zoek naar idealen voor Den Haag waar Ellen van Bueren alle stomen van materialen, mensen en leidingen door de stad en de ondergrond op de agenda zette.
– Ook het ontwerpen vanuit de ondergrond begint met de vraag wat voor stad we willen zijn en welke ambities Den Haag heeft.
– Betrek in een vroeg stadium de beheerders, maar ook de bewoners als ervaringsdeskundigen.
– Maak een strategie en neem regie. Want niemand heeft de leiding over het ondergrondse geweld van kabels, leidingen en ondergrondse afvalcontainers.
– Bouw ondergronds om bovengronds ruimte te maken voor groen.
> tekst loopt door onder de foto
bloemlezing ideeënkaartjes:
- Maak eerst visie op sneller OV.
- Benut brede (belangrijke) assen voor groei van de stad (voor groen of woningen)
- Verleg kabels om ruimte te maken voor bomen in versteende straten.
- Breng doorgaand verkeer onder de grond (bijvoorbeeld op Vaillantlaan)
- (Her-)ontwerp stad vanuit voetganger
- Dring rol van auto (rijden, parkeren) drastisch terug
- Aandacht voor toename aantal auto’s bij groei van de stad
- Zet in op een stad met meeste deelauto’s
- Maak van heel Den Haag 30 km/pu zone (Wat Parijs kan, kunnen wij ook)
- Zet in op een beweegvriendelijke, sportieve stad.
- Meer groen ipv parkeerplaatsen.
Het STADgesprek Idealen voor Den Haag vond plaats in Maakhaven op 23 september 2021. Met Josse de Voogd (onderzoeker op het raakvlak van ruimte, politiek en samenleving), Sanne van Loon (Van Wilsum en van Loon architecten), Maarten Hajer (hoogleraar Urban Futures, Universiteit Utrecht), Ellen van Bueren (hoogleraar Urban Development Management TU Delft) en Christian van der Kooy (fotograaf).
foto’s bij tekst: Maurits van Hout