STAD in Beeld: Sint-Jansklooster

Interview met Sebastiaan Jansen (KOW) en Sabine Megens de Meza (On(t)roerend goed) over collectief wonen. Het Sint-Jansklooster wordt getransformeerd naar een woon-zorgconcept waar verschillende doelgroepen huurders – senioren en jongeren –  samenwonen.

STAD in Beeld #05: Verdiepend gesprek over de nieuwe woningen die op de locatie van het huidige Stint-Jansklooster aan de Treublaan in Den Haag gebouwd worden. Collectief wonen voor zowel ouderen die regelmatig zorg nodig hebben als jongeren is het uitgangspunt in het ontwerp van KOW in opdracht van projectontwikkelaar Geste. Wat is er voor nodig om collectieve ruimtes zoals een gemeenschappelijke tuin en woonkamer goed te laten functioneren? Sabine Megens de Meza die met haar innovatiebureau On(t)roerend Goed werkt aan plekken waar mensen iets voor elkaar willen betekenen, spreekt hierover met Sebastiaan Jansen (KOW). Bekijk de video of lees het verslag daaronder.

Een deel van het project is toegespitst op ouderen die langer thuis kunnen blijven wonen door de sociale cohesie die ontstaat binnen het gebouw, vertelt Sebastiaan Jansen. Gangen met pleintjes, een ruime woonkamer en de verschillende leeftijden onder de bewoners versterken dit. Het voormalig Sint-Jansklooster zal gesloopt worden. Er komt een nieuw gebouw dat binnen het ensemble en de aangrenzende Scholengemeenschap een respectvolle plaats inneemt. Het geheel omsluit de oude kloostertuin waar bewoners straks in alle rust van flora en fauna kunnen genieten. Vanaf de Treublaan kan ook de buurt de kloostertuin zien.’

Wat is het belang van collectief wonen voor de stad?

Er is op dit moment een tekort aan seniorenwoningen. De verzorgingshuizen zijn dicht en mensen moeten langer thuis wonen met eventueel ondersteuning van thuiszorg. Prima voor een grote groep ouderen, maar veel ouderen worden eenzaam. Zij komen steeds minder de deur uit. Ook sommige ‘actieve ouderen’ willen graag samen met anderen wonen. En als het nodig is voor elkaar zorgen. De gemeente Den Haag en het Centrum voor Groepswonen stimuleren het vormen van nieuwe wooncollectieven. Concepten als de knarrenhoven kunnen op veel sympathie rekenen. Ook voor woongemeenschappen met meer generaties is veel belangstelling. Sabine Megens de Meza van On(t)roerend goed is deskundige op het gebied van het vormen en bij elkaar houden van communities. In Den Haag werkt ze in het Coornhertcomplex aan een vorm van zelfstandig wonen voor ouderen met collectieve voorzieningen.

Hoe maak je een gebouw geschikt voor het samenleven van verschillende groepen bewoners? En prikkelend om meer dan vluchtige ontmoetingen bij de voordeur te stimuleren. Ontstaat het contact ‘vanzelf’ of moet het actief worden bevorderd door de organisatie van gezamenlijke activiteiten? Op welke manier kunnen jonge en oudere bewoners elkaar aanvullen? Jong en oud hebben verschillende dagritmes en interesses.

Welke rol spelen architectuur en stedenbouw hierbij? Wanneer is een woonomgeving geschikt voor collectief wonen? Welke invloed heeft de omgeving?

Hoe ontwerp je een collectief gebouw?

Sebastiaan Jansen legt uit dat door de volumes iets te vergroten en de architectuur van het ensemble zo veel mogelijk te behouden, er 100 zelfstandige en levensloopbestendige appartementen ontstaan. Bij de entree komt een royale gemeenschappelijke woonkamer met zicht op de tuin. De tuin noemt Jansen een cadeautje voor de woongemeenschap. In de lange gangen komen tussen de appartementen kleine pleintjes die zich lenen voor ontmoeting.

3 tips om een gebouw te ontwerpen dat groepen mensen verbindt of uitnodigt om met elkaar in contact te komen:

1. Zorg voor variatie met flexibel indeelbare, levensloopbestendige appartementen
2. Reserveer ruimte voor gemeenschappelijke activiteiten en interesses.
3. Richt zonering en routes zo in dat er voldoende mogelijkheden zijn voor ontmoeting

Hoe vorm je een vitale gemeenschap?

Sabine Megens de Meza stelt dat voor het realiseren van gemeenschappen op lange termijn er een goede balans dient te zijn tussen privé en publiek. Een groep mensen heeft altijd een gelaagdheid. De één wil meer gezamenlijk doen dan de ander. Gemeenschappelijke interesses kunnen een manier zijn om een groep te vormen of bij elkaar te houden. Zoals tuinieren, duurzaamheid, culturele achtergrond. Maar zorg ook voor voldoende variatie in leeftijd of inkomen. Vaak is het handig om een aanjager aan te wijzen.

3 tips om een gemeenschap te vormen en bij elkaar te houden.

1. Zorg voor een juiste balans tussen privé en publieke ruimtes.
2. Selecteer vooraf op basis van gemeenschappelijke interesses, maar zorg wel voor diversiteit (jong en oud).
3. Betrek de buurt bij het project door activiteiten of interesses naar buiten toe zichtbaar te maken. Zorgt vaak voor nieuwe aanmeldingen.

Hoe beheer je een collectief gebouw op een duurzame manier?

Gemeenschappelijke ruimtes kosten geld en drukken vaak op de beheerkosten. En collectief wonen vraagt om maatwerk. Volgens Jansen helpt het dat ontwikkelaar het gebouw zelf in beheer houdt en collectief wonen in haar lange termijn visie mee wil nemen. Ook biedt het project ruimte voor eigen initiatief. Zo zijn de plantvakken in de tuin bijvoorbeeld nog niet ingevuld.

3 tips voor duurzaam beheer van een gemeenschap

1. Co creatie. Geef bewoners verantwoordelijkheid voor hun omgeving en activiteiten
2. Biedt inzage in de financiering van de kosten voor beheer en activiteiten
3. Voorkom dat een deel van de groep zich ruimtes toe kan eigenen

Nieuwbouw Sint-Jansklooster:
Ontwerp: KOW
Opdrachtgever: Geste groep

Opname interview in de kapel van het voormalige klooster aan de Treublaan in december 2021
film: Kortom video