Nu in de STAD: Moerwijk

In Moerwijk hebben relatief veel bewoners sociale en financiële problemen. Door de coronamaatregelen worden hun problemen nog groter. Volgens professionals maakt de coronacrisis duidelijk dat er serieus werk gemaakt moet worden van een sociaaleconomisch meer gemengd Moerwijk.

Overal hebben de coronamaatregelen grote gevolgen voor het samenleven en welzijn, de wijkeconomie, het wonen en het gebruik van de openbare ruimte. Maar het effect is in elke Haagse wijk anders. Bestaande karakteristieken van buurten worden uitvergroot. Of juist radicaal op zijn kop gezet. Het anders zo drukke centrum is bijvoorbeeld heel stil.
Nu iedereen veel meer thuis en in de eigen buurt blijft, geeft Platform STAD een update van de impact van de coronacrisis in verschillende Haagse wijken. Deze keer: Moerwijk.

Platform STAD sprak (v.l.n.r.) met Donne Bax (sociaal ondernemer van o.a. Made in Moerwijk), Joop Schouten (bewoner), Mohamed Chohabi (Wijkmanager Escamp), Sanne van Loon (architect, Van Wilsum Van Loon) en Mark Mooijman (assetmanager Staedion)

Gebrek aan zelfredzaamheid en sociale structuren

De coronacrisis maakt drijvende krachten in de buurt zichtbaar. Er worden maaltijden verstrekt aan kwetsbare ouderen. Er zijn veel initiatieven van mensen die boodschappen doen of koken voor hun buren. En buurtbewoners helpen in deze moeilijke tijd kwetsbare mensen bij het bijhouden van het huishoudboekje.

Dat is ook nodig, want Moerwijk bestaat voor ruim 80% uit sociale huurwoningen, veelal in de laagste prijsklasse. Er is daardoor een grote concentratie van bewoners met problemen. Toen een paar weken geleden de voedselbanken moesten sluiten en er nog geen alternatieven waren, kwamen sommige bewoners zo in de knel dat ze bij de buren moesten aanbellen voor iets te eten.

De levensverwachting in ‘goede ervaren gezondheid’ in Moerwijk ligt ruim 12 jaar lager dan in niet-achterstandswijken in Den Haag, blijkt uit onderzoek van de GGD Haaglanden.

Professionele- en hulporganisaties in de wijk werken door de crisis nog beter samen. Veel scholen hebben op korte termijn voor al hun leerlingen een scherm kunnen regelen. Maaltijden van bezorgingsdiensten worden in de diepvries van een school bewaard, en er wordt gezorgd dat schoolmelk nu toch op een goede plek terecht komt.

Sociaal ondernemer Donne Bax vindt deze initiatieven van buurtbewoners en (semi)professionele organisaties hartverwarmend, maar ziet liever dat wijkbewoners elke dag van de maand voor hun eigen maaltijd kunnen zorgen. Daarom moet je in Moerwijk volgens hem volop inzetten op leerwerktrajecten die mensen aan een baan helpen, zoals hij doet met Made in Moerwijk. ‘Je moet beginnen met de oorzaken weg te nemen. Biedt mensen een perspectief door te leren hoe ze zichzelf kunnen redden’.

Ook is het MKB hier slecht georganiseerd. Nu wordt dat pijnlijk zichtbaar: kleine ondernemers en zzp’ers lukt het vaak niet om de ingewikkelde formulieren voor overheidssteun in te vullen. Omdat ze geen goede boekhouding bijgehouden hebben is het bovendien lastig om aan te tonen dat ze in de problemen zitten. En overbruggingskredieten vergroten hun schuldproblemen als de crisis weer voorbij is. ‘De hardste klappen moeten hier nog komen als kleine bedrijven straks omvallen en lager opgeleiden worden ontslagen,’ denkt Bax.

Veel openbare ruimte, maar te smalle stoepen

Het is nu een stuk rustiger op straat volgens Mohammed Chohabi (Wijkmanager Escamp). Moerwijk heeft, net als de rest van Den Haag Zuidwest relatief veel groen. Maar een groot deel daarvan is kijkgroen; niet toegankelijk of uitnodigend. Een gemiste kans, volgens architect Sanne van Loon (Van Wilsum Van Loon Architectuur & Stedenbouw). De rijwegen zijn heel breed en opvallend gescheiden van bijvoorbeeld de stoepen, die smaller zijn. Elkaar passeren op 1,5m afstand is lastig. ‘Een mooi experiment zou zijn om van stoep en rijweg één geheel te maken waardoor er meer ruimte ontstaat voor voetgangers en fietsers, en de auto te gast is’.

Het grootste deel van Moerwijk bestaat uit kleine portiekwoningen. Lang niet altijd worden de portieken schoon gehouden, terwijl juist nu hygiëne belangrijk is. Het ontbreekt bewoners vaak simpelweg aan middelen en budget hiervoor, dat is wel een zorg, zegt Chohabi.

Perspectief voor jongeren

Ook is het de hele dag binnenblijven met kinderen in kleine woningen erg lastig. Daardoor knelt het met het huiswerk maken. ‘De verschillen in leerachterstanden worden door deze crisis alleen maar groter’ stelt hij vast.

Sowieso heeft de crisis grote gevolgen voor jongeren in de wijk. Ze komen vaak uit gezinnen waar het ontbreekt aan structuur. Bovendien ligt het jeugdwerk nu stil. Daardoor vervelen groepen jongeren op het Heeswijkplein zich en wordt er in de Jan Luykenlaan overdag gedeald. Als je de hele dag niets te doen hebt, is de verleiding groot om het verkeerde pad op te gaan.

Buurtbewoner Joop Schouten (RTV Discus) ziet de culturele verschillen in Moerwijk terug in het straatbeeld. ‘Je ziet Hindoestaans-Surinaamse mensen zich heel goed beschermen met mondkapjes en handschoenen. Terwijl jongeren uit mediterrane culturen vaak nog onbeschermd in groepen op straat lopen.’

De opgave: een gemengde wijk met banen

Chohabi maakt zich grote zorgen of de beoogde rijksinvestering voor Zuidwest straks wel stevig genoeg zal zijn. In Moerwijk is pijnlijk zichtbaar hoe de verzorgingsstaat de afgelopen jaren afgebouwd is. Er zullen door de crisis extra investeringen nodig zijn om bijvoorbeeld de zorg weer op te bouwen. ‘Ik vrees dat er dan te weinig geld over blijft voor de echt kwetsbare wijken’.

Als het aan Staedion ligt, gaan geplande projecten en investeringen in de wijk gewoon door. ‘Van de vorige crisis leerden we dat woningcorporaties juist nu moeten doorpakken’, zegt Mark Mooijman (assetmanager Staedion a.i.). De woningvraag in Den Haag is enorm, en in Zuidwest is genoeg ruimte om meer woningen toe te voegen. Dat biedt ook kansen voor Moerwijk: in de Betje Wolffstraat en de Schaloenstraat is sloop-nieuwbouw gepland, waarbij de hoeveelheid sociale huurwoningen iets toeneemt en er in het hogere huursegment woningen worden toegevoegd. ‘Investeren in vrije-sector huurwoningen zorgt voor meer verscheidenheid aan bewonersgroepen in de wijk; dat biedt draagvlak voor voorzieningen, en perspectief voor alle bewoners’.

Alle experts zijn het eens over de belangrijkste opgave: zorg dat Den Haag Zuidwest een sociaal meer gemengde wijk wordt. Van Loon vindt dat de gemeente om die reden niet te halsstarrig vast moet houden aan de eis van 30% sociale huur bij nieuwe woningprojecten: ‘Voor een evenwichtige stad is het beter om in wijken waar nu weinig sociale woningen staan, bij nieuwbouw bijvoorbeeld 50% sociale huurwoningen toe te voegen, en in Den Haag Zuidwest maar 10%’.

Van Loon is betrokken bij de ontwikkeling van ‘Kop Leyweg’ waar juist veel middeldure huurwoningen zouden komen. Het project moest echter terug naar de tekentafel omdat op het laatste moment de eis voor 30% sociale huur op tafel kwam. ‘Het is een ingewikkeld en zwaar traject. Ik hoop écht voor de wijk dat de gemeente er een tandje bij gaat zetten om de vaart er in te houden,’ aldus van Loon, ‘zodat politiemensen en mensen uit de zorg hier straks een betaalbare woning vinden.’

‘De wijk heeft veel potentie om kapitaalkrachtigere inwoners aan te trekken,’ meent Van Loon. Door bijvoorbeeld creatieve hotspots te realiseren. Met kunstwerken langs de groene singels. En creatieve werkplekken en ateliers in leegstaande bedrijfsruimtes en garageboxen. Ruimte daarvoor is belangrijk voor een vitale wijkeconomie, ziet ook Mooijman. Staedion verhuurt ook aan ondernemers en bedrijven, en stimuleert hen om te werk aan te bieden aan wijkbewoners. Bax ziet nog een kans: ‘koppel ook het opknappen en verduurzamen van woningen aan leer- en werktrajecten voor jongeren uit de buurt’, zegt hij. ‘Mensen willen graag werken in hun eigen wijk.’