Ingrediënten voor een gezonde stad

Een groene leefomgeving is goed voor de gezondheid. Op de conferentie Gezonde Groene Leefomgeving spraken professionals en vertegenwoordigers van burgerinitiatieven met heel verschillende achtergronden in de ruimtelijke ordening, zorg, welzijn, sport, groen en recreatie met elkaar over de gezonde stad. Verschillende partijen bundelen hun krachten in projecten met als gemeenschappelijk doel een goede groene leefomgeving. De samenwerking levert veel positieve energie op, blijkt deze middag.

De conferentie op 21 november 2016 vond plaats op een bijzondere plek: de productielocatie voor drinkwater van Dunea in de duinen van Meijendel. Deze locatie is normaal gesproken niet toegankelijk. ‘Dunea zorgt niet alleen voor schoon drinkwater, maar is ook beheerder van het duingebied waar het water wordt gewonnen. We beheren de natuur en zorgen dat mensen er kunnen recreëren en tot rust komen in de hectiek van de stad,’ zegt Georgette Leltz van Dunea.

‘Zoek het groen op’

‘Het inzicht dat groen belangrijk is voor de gezondheid neemt toe,’ zegt Han Weber, gedeputeerde van de provincie Zuid-Holland. ‘Juist door de aandacht voor gezondheid en de beleving van groengebieden door mensen, neemt het draagvlak voor investeringen nu toe na een periode van bezuinigingen. Zoek het groen zoveel mogelijk op.’ Jooske Baris, directeur Platform STAD, meent dat ‘dit thema belangrijk is voor Den Haag, juist nu de stad zo hard groeit. Stedelijke en groene partijen moeten meer samenwerken zodat vergroenen van de stad kan samengaan met verdichting.’

‘In de stad wordt de urgentie van een groene gezonde leefomgeving duidelijk. Verstedelijking, klimaatverandering, mobiliteitsdruk en vergrijzing komen in de stad samen met de problematiek rond chronisch zieken, overgewicht, eenzaamheid en depressies. Dit is ook een ruimtelijk vraagstuk, de verschillen in gezondheid tussen wijken met en zonder achterstand is groot. Veel meer mensen in Haagse achterstandswijken geven het groen in hun wijk een onvoldoende,’ zegt Hanneke Kruize van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in haar inleiding. De sprekers Richard Prins (Reakt), Alette Broekens (GGD), Jacco Schuurkamp (gemeente Den Haag, Agenda Groen), Jorick Beijer (Blossity) en Tjisse Brookman (de Friesland Zorgverzekeraar) gaan met de zaal in gesprek over goed en gezond groen.

sprekers tijdens debat

Gezondheidseffecten, bewegen en ontspannen

Wat kan groen doen voor de gezondheid? Het effect is zowel positief voor de mentale als fysieke gezondheid en de sociale cohesie. Beweging is belangrijk om overgewicht tegen te gaan, maar draagt ook bij aan een vermindering van hart- en vaatziekten. Van de inwoners van Den Haag beweegt echter 41 % onvoldoende. Vooral kinderen blijken meer te bewegen in een groene omgeving. Bij volwassenen is dat effect minder overtuigend aangetoond. Het grootste bewezen effect van een groene leefomgeving is de vermindering van stress. Als we mensen kunnen stimuleren vaker of langer door het groen te fietsen en wandelen is dat dubbele winst.

Groen kan een brug zijn tussen zorg en samenleving. Mensen met psychiatrische problemen hebben veel baat bij wandelen in het groen. Ook ouderen die niet meer veel buiten komen, kunnen intens genieten van een groene omgeving. Sporten en ontspannen in het groen is een heel laagdrempelige manier om de kwaliteit van leven te verhogen.

Kenmerken van een gezonde stad

In een gezonde stad kunnen kinderen buiten spelen, bij voorkeur in het groen. De luchtkwaliteit is er goed. De gezonde stad verleidt tot bewegen omdat je je er makkelijk én veilig per fiets of te voet kunt verplaatsen en er zijn veel goede sport- en beweegmogelijkheden. Mensen voelen zich veilig en krijgen in een kwetsbare situatie voldoende ondersteuning. Dat betekent dat de stad gezondheid aanvliegt vanuit verschillende sectoren.

discussie met de zaal

Het adagium hoe meer hoe beter, gaat niet helemaal op voor de gezonde stad. Groen dat niet toegankelijk is heeft immers nauwelijks belevingswaarde voor mensen. Ook de kwaliteit van de inrichting is belangrijk. Om een voorbeeld te noemen, als er bij de aanleg van fietspaden geen aandacht is voor veiligheid, worden de paden veel minder vaak gebruikt. Dat geldt ook voor groen. Bij een goede inrichting moeten en kunnen veel negatieve bijeffecten worden tegengegaan. Het gaat daarbij om waterkwaliteit (blauwalg), verdrinking, allergieën (pollen) en infecties (teken).

De gemeente Den Haag onderkent het belang van de kwaliteit van het groen en heeft in de Agenda Groen voor de stad zowel aandacht voor toevoegen van groen als opwaarderen van groen.

Toevoegen: meer groen in de achterstandswijken

Voor een positief effect op de gezondheid zou natuurbeleving deel moeten uitmaken van het daily urban system. De woonomgeving is het referentiekader. Veel mensen bezoeken immers niet met grote regelmaat een natuurgebied. Den Haag kent echter een aantal wijken waar weinig groen aanwezig is. Het gaat daarbij ook om achterstandswijken waar mensen gemiddeld genomen al vaker kampen met gezondheidsproblemen. In woonwijken met beperkt groen is radicaal denken nodig. Bijvoorbeeld over delen van elektrische auto’s en bouwen zonder parkeernorm. De trend is dat het autobezit langzaam afneemt en die tendens kan versneld worden.

Meer groen vergt ook meer onderhoud. Geveltuinen drogen bijvoorbeeld snel uit. De gemeente verwacht steeds vaker dat bewoners daarin een rol spelen en juist in de achterstandswijken ontbreekt het daar nog wel eens aan. Ook in de uitvoering van projecten blijkt dat er ondanks groot enthousiasme te weinig mankracht is. Hier ligt een mooie kans om mensen uit de zorg te koppelen aan onderhoud van groen in wijken zoals dat nu ook op stadsboerderijen gebeurt.

Opwaarderen: groen beter toegankelijk maken

Den Haag heeft veel prachtige natuurgebieden zoals de duingebieden en het Haagse Bos. Binnenkort maken deze gebieden zelfs deel uit van Nationaal Park Hollandse Duinen. Bij de ontwikkeling wordt ook goed gekeken naar de bereikbaarheid en toegankelijkheid, zodat meer mensen actief kunnen genieten van het gebied. Meijendel kan bijvoorbeeld beter worden ontsloten vanuit de binnenstad van Den Haag. Betere verbindingen leveren meer bezoekers op. Daarbij wordt steeds gezocht naar de juiste balans tussen natuur en recreatie. Op sommige plekken meer reuring en op andere plekken meer rust. Dat kan spannende tegenstellingen opleveren. Zoals in de Westduinen waar paden dicht stuiven door het zand en zo helaas niet toegankelijk zijn voor mensen die slecht ter been zijn.

discussie met de zaal over gezonde stad

Bewegen en groen op recept

Gezondheidsproblemen van veel mensen zijn niet op te lossen met een goede inrichting van de stad en het groen alleen. Mensen met obisitas zullen wellicht iets meer bewegen, als ze liters frisdrank blijven drinken is het effect beperkt. Door inzet op veel verschillende sporen en met een veelheid aan initiatieven neemt de stijging van het overgewicht nu wel af. Huisartsen kunnen mensen adviseren vaker in het groen te bewegen. Preventie maakt echter geen deel uit van het basispakket van de zorgverzekeraars. Toch zou er meer aandacht moeten zijn voor de leefstijl van mensen. Verzekeringen keren immers ook niet uit, als iemand met alcohol achter het stuur een ongeluk veroorzaakt. Pas als zorgverzekeraars vanuit het basispakket budget vrij kunnen maken voor preventie kunnen zij een grotere rol spelen.

Ambassadeurs gezocht

Nu er steeds meer kennis beschikbaar is over de gezonde stad, moeten theorie en praktijk worden verbonden. Evaluatie van projecten is gewenst om succesfactoren te bepalen en te delen. Ten slotte roept Michiel Houtzagers, directeur Zuid-Hollands Landschap iedereen op ambassadeur te worden voor een groene leefomgeving. Breng natuur bij de mensen en maak bij een breed publiek bekend dat je in de natuur even tot jezelf kunt komen. Natuur ontroert mensen en geeft energie.

Foto’s: Loes Rommens

De conferentie Gezonde Groene Leefomgeving werd op 21 november 2016 georganiseerd door Zuid-Hollands Landschap, Dunea, Provincie Zuid-Holland, Platform STAD en Tympaan.

logo's organisatoren conferentie
groene_leefomgeving_098

Bewaren

Bewaren