Vervoer tussen regio en voordeur: katalysator voor een sterker Den Haag Zuidwest

Vervoer maakt je wereld groter. Letterlijk kom je verder, maar het biedt ook de kans je talenten te ontwikkelen. Voor veel mensen in Zuidwest Den Haag is ‘verder komen’ zeer welkom. Maar hoe regel je dat? Kan betere bereikbaarheid de noodzakelijke sociaaleconomische impuls geven? Bijvoorbeeld door nieuwe bewoners in plaats van een parkeerplek, meteen een OV abonnement aan te bieden. Leer meer mensen fietsen, maak stallingen en kruisingen beter en veiliger, stem looproutes beter op de omgeving en het OV af. En houd rekening met 24/7 bereikbaarheid voor werkenden. Ook helpt het om de werkgelegenheid in de regio makkelijker bereikbaar te maken met OV en bedrijvigheid en voorzieningen naar Zuidwest te halen. Dat laatste lijkt tegenstrijdig, maar we moeten aan alle touwtjes tegelijk trekken, zegt inleider Bruno Bruins.

Een goede openbaar vervoer verbinding naar het Westland lijkt daarom zeker waardevol, maar dat duurt lang om te maken. Verschillende ingrepen kunnen echter al op de korte termijn plaatsvinden, bleek tijdens het STADgesprek Vervoer tussen regio en voordeur: katalysator voor een sterker Den Haag Zuidwest op 14 maart 2022. Met Bruno Bruins (klankbordgroep aanpak Zuidwest), Vincent Marchau (Hoogleraar Radboud Universiteit), Christian Rommelse (Studio Bereikbaar), Max Jeleniewski (gebiedsontwikkeling Staedion), Lilian Oskamp (adviseur stedelijke mobiliteit gemeente Den Haag), Pieter Baeten (Omgevingsmanager Haga Ziekenhuis), Piet van Herk (Voerman Internationaal, bestuurslid VNO NCW Den Haag) René Baron (Programmadirecteur Den Haag Zuidwest) en Nigel van den Berg (Felyx Sharing).

Bekijk de weergave van de liverstream > of lees hieronder het verslag

Er zijn grensverleggende projecten nodig voor de ontwikkeling van Zuidwest. Er komen 10.000 extra woningen en voorzieningen bij. Extra bewoners leveren extra drukte op. Openbaar vervoer, fietsvoorzieningen, wandelmogelijkheden en plek voor de autokunnen dan niet achterblijven in de plannen. Er zullen nieuwe knelpunten ontstaan, terwijl de verbindingen met de regio en het centrum toch al verbeterd moeten worden. Omdat de (rail)infrastructuur voor tientallen jaren wordt aangelegd en de ruimte indeelt, is het belangrijk daar nu goed over na te denken en het hand in hand te ontwikkelen met de woningen. Het moet sneller, vaker, comfortabeler. En de betaalbaarheid moet in het oog gehouden worden. Zodat Zuidwest voor iedereen een fijne plek is om te wonen en te blijven, maar ook te komen. En nieuwe inwoners zich thuis voelen en zich gemakkelijk kunnen verplaatsen.

Zoeken naar duurzaam vervoer

Bij deze ontwikkelingen wordt gezocht naar duurzaam vervoer, zodat er ruimte blijft en zelfs meer ruimte ontstaat voor spelende kinderen, groen en water. Hoe krijgt die duurzame mobiliteit optimaal vorm in Zuidwest? De ontwikkelingen gaan samen met onzekerheid. Het draagvlak voor vormen van reizen is bijvoorbeeld lastig te voorspellen. Gaan we in de nabije toekomst anders reizen of leven? Hoe kunnen burgers, ondernemers en de aanbieders van vervoer betrokken worden in het ontwikkelproces? Tijdens het STADgesprek worden tips gegeven zoals ‘richt een klankbordgroep in’, ‘ontwikkel stapsgewijs’, ‘werk flexibel’ en ‘sta open voor bijsturing op mogelijke positieve en negatieve ontwikkelingen’. Niet alles vanuit een ivoren toren, maar met de buurten (op maat) voor de buurt.

Vervoer en betaalbaarheid: de (soms verrassende) cijfers

Voorafgaand aan een presentatie over de werkelijke cijfers geven de deelnemers via de mentimeter aan op welke manier ze denken dat de mensen in Den Haag Zuidwest zich vooral verplaatsen. Het beeld dat men zich in belangrijke mate met de auto verplaatst, blijkt vervolgens niet te kloppen. Mensen in Zuidwest reizen sowieso minder en korter dan gemiddeld. En meer dan de helft van de huishoudens en 70 procent van de inwoners in Zuidwest heeft om te beginnen geen auto, blijkt uit cijfers van de gemeente Den Haag. Veel mensen kunnen zich geen auto veroorloven.

Het gemiddelde inkomen in Zuidwest ligt erg laag, de werkloosheid hoog. Minima hebben maar 17 euro per maand beschikbaar voor vervoer. Daardoor kunnen zij veel locaties waar werk is, helemaal niet (per openbaar vervoer) bereiken. Veel minder vervoer-opties, dat is een van de redenen voor een lage arbeidsparticipatie. Mensen met een hoger inkomen kunnen volgens de statistieken namelijk drie keer zoveel banen bereiken vanuit dezelfde plekken in Zuidwest.

De meeste verplaatsingen in Zuidwest zijn dan ook lopend of per openbaar vervoer. Over de bus is men veelal heel tevreden. Dit heeft mogelijk te maken met de fysieke aanwezigheid van de chauffeur die meteen toezicht houdt. Of het feit dat buslijn 25 midden door Den Haag Zuidwest rijdt en plekken aandoet zoals winkelcentrum de Dreven, de Leyweg, het Haga-ziekenhuis en de Haagse markt. De auto wordt veel gebruikt voor korte ritten van minder dan vijf kilometer. En er wordt in het gebied minder gefietst dan in de rest van de stad.

Werkgelegenheid in de regio beter, 24/7 bereikbaar maken met tram, bus en bestemd vervoer

Hoewel veel bewoners van Zuidwest aangewezen zijn op het openbaar vervoer, zijn vanuit heel Zuidwest de bestemmingen met de auto sneller bereikbaar dan met het OV. Bovendien is de reistijd lang. Het Westland en bedrijventerreinen langs de snelweg in de regio zoals Spaanse Polder en distributiecentra bij Bleiswijk zijn met OV niet goed bereikbaar. Als deze arbeidsplaatsen beter bereikbaar zijn, stijgt de kans dat meer mensen een baan hebben.

Maak Zuidwest beter onderdeel van dit grotere stedelijke systeem. De Zuidwestlandcorridor kan verandering brengen. Dit is de verbinding tussen Zoetermeer en Maasluis met Zuidwest in het midden. Het Westland wordt dan bereikbaar met hoogwaardige bus- of tramlijn. Investeringen in het huidige Haagse bus- en tramnet, die leiden tot een kortere reistijd en hogere frequentie richting het centrum of andere belangrijke bestemmingen zoals het ziekenhuis, de Haagse Markt, Moerwijk en Hollands Spoor, zijn ook gewenst.

Maak het openbaar vervoer flexibeler. Bedrijventerreinen langs de snelwegen kunnen bereikbaar gemaakt worden met bestemd vervoer. Rechtstreekse buslijnen die alleen rond halfacht in de ochtend en vijf uur in de middag rijden met voldoende reizigers. Beleidsmakers moeten zich bewust zijn dat werknemers in verschillende sectoren (schoonmaak, tuinbouw, ziekenhuis, ploegendiensten) of heel vroeg of juist heel laat van vervoer gebruik maken.

Betaalbaarheid – OV abonnement en deelvervoer voor nieuwe inwoners?

Corporatie Staedion ziet dat de kosten voor vervoer nogal hoog zijn. In de nieuwbouw moeten bijvoorbeeld parkeergarages komen. Vervolgens komen de kosten terecht bij de bewoners, terwijl velen van hen geen auto hebben. De vraag is wie de kosten voor de basisvoorzieningen moet betalen.

Geef iedereen die in Zuidwest komt wonen een openbaar vervoer abonnement, oppert Bruno Bruins. Het gaat om een klein bedrag in vergelijking met de kosten voor een woning en parkeerplek en is makkelijk uitvoerbaar. Zo kan men wennen aan deze manier van reizen. Bovendien is de kans dat het werkt groot, want uit onderzoek blijkt dat OV nog meer gebruikt wordt als het goedkoper wordt.

Deelscooters zouden ook deel van het abonnement kunnen zijn. Deelmobiliteit is echter nog geen onderdeel van het publieke systeem. Nu is een deel van Zuidwest bereikbaar met de deelscooters van Felyx. De vraag is nog niet voldoende groot om hier uit te breiden. Dit kan komen door de prijs. Drie tot vier euro voor een rit naar het centrum lijkt niet goedkoop, maar voor de kosten van het bezit van een auto kun je drie ritten per dag maken. Deelvervoer – ook auto’s – kan gestimuleerd worden door gereserveerde, centrale parkeerplekken aan te wijzen en de betaalmethode te vereenvoudigen. Schaalvergroting zal ook tot daling van de kosten leiden.

Van de voordeur naar de regio: fietsen leren en stimuleren

Er zijn meerdere redenen waardoor fietsen niet populair is in Zuidwest, ondanks de vrij liggende fietspaden. Doorgaande wegen werken als barrières. De kruisingen zijn onveilig en er wordt hard gereden. Ouders durven hun kinderen niet met de fiets naar school te sturen. Ook veel vrouwen die hier wonen en werken letten op of ze zich veilig voelen, bij hun vervoerskeuze. De verdiepte fietsenbergingen onder de flats zijn bovendien lastig bereikbaar. Ook speelt mee dat niet iedereen kan fietsen.

Er worden meerdere tips gegeven om fietsen te stimuleren. Geef alle kinderen een fiets en leer mensen fietsen. Doe dat vanuit de kracht van de wijk, de sociale cohesie is sterk. Bij de nieuwbouw moet er (grotere) aandacht zijn voor het stallen van fietsen: makkelijk, veilig en toegankelijk. Op de begane grond. Maar ook bij winkels en haltes van het openbaar vervoer zijn meer en veilige fietsenstallingen nodig.

Zuidwest: een nieuw centrum met meer banen

Versterk de wijkeconomie door meer ruimte voor bedrijvigheid, hoger onderwijs en voorzieningen in nieuwbouwprojecten. Het beleid is te eenzijdig gericht op woongebieden, terwijl er een tekort aan bedrijfsruimte is voor de (sociale) maakindustrie. Als bedrijven de stad of regio verlaten wordt de bereikbaarheid en werkgelegenheid alleen maar slechter.

Beschouw Zuidwest daarom niet meer als woongebied aan de rand van de stad, maar als centrale plek tussen binnenstad en Westland, tussen Rijswijk en Kijkduin. Als alle essentiële bestemmingen zoals winkels, kantoren, scholen, gezondheidszorg, sport, cultuur en ontspanning op hooguit 15 minuten lopen of fietsen bij de woning vandaan liggen, is ver reizen minder noodzakelijk. Hiervoor is nabijheid en dichtheid een voorwaarde. In steden zijn er veel meer banen op korte afstand van woningen aanwezig. Dat doet iets met de manier waarop mensen zich verplaatsen. Zij gaan in stedelijk gebied meer wandelen, fietsen en het ov gebruiken in plaats van de auto.

Deze ontwikkeling is eigenlijk al in gang gezet. Tot rond 2000 was Zuidwest nog het eindpunt van de stad. Sinds die tijd is er meer werkgelegenheid gekomen in en aan de randen van de wijk. Bijvoorbeeld door de groei en sterkere regiofunctie van het Haga ziekenhuis. Daarom zien we ook in Zuidwest een toename van lopen en OV gebruik. Versterk dit door van de bus en tramhaltes bij het Haga ziekenhuis en station Moerwijk aantrekkelijke plekken voor aankomst en overstap te maken. Stations als Den Haag Centraal zijn de laatste jaren echt aankomstplekken geworden. De knooppunten bij het ziekenhuis, Moerwijk maar ook de Uithof zijn dat nog niet.

Het Haga Ziekenhuis is een voorbeeld van een groeiende centrumfunctie aan de rand van Zuidwest. Het Juliana kinderziekenhuis en de zorg van de locatie Sportlaan zijn recent toegevoegd. Er zijn 3500 medewerkers en er komen uit de hele regio per maand alleen al 40.000 bezoekers naar de poliklinieken. Het ziekenhuis functioneert heel anders dan een bedrijf of winkelcentrum. Het Haga ligt aan het OV knooppunt van trams en bussen, maar mensen zijn niet altijd in staat daar gebruik van te maken. Zij zijn ziek of minder-valide en men moet reizen met spoed en op tijdstippen in de avond of nacht. De auto is op dit moment nog het meest voor de hand liggende vervoermiddel. Men is gebaat bij goede aanrijroutes uit stad en regio. Alternatieven die net zo snel, comfortabel en sociaal veilig zijn, zijn er nog niet. Kansen zijn er wel.

Krachten bundelen – groeibriljant De Meppel

Een nieuwe centrumfunctie in ontwikkeling is opleidingscentrum De Meppel. Het Rijksmonument aan de Meppelweg wordt verbouwd. Straks brengt ROC Mondriaan daar onderwijs, praktijk en buurt samen. Een vakschool die een groeibriljant is en verder kan ontwikkelen.  Er zijn veel mensen in Zuidwest die een opleiding nodig hebben en zij krijgen dat dan heel dicht bij huis. Maak hier ook connecties, bijvoorbeeld met de HTM, de woningcorporaties en het Haga Ziekenhuis. Kunnen zij gebruik maken van mensen die hier zijn opgeleid? Hier kun je op korte termijn mee starten, maar je moet het wel organiseren. De gemeente is de partij die hierin het initiatief moet nemen om de partijen bij elkaar te brengen. Zuidwest is een groot sociaaleconomisch project dat integraal aangepakt moet worden, vanuit alle sectoren binnen de gemeenten.

Organisatie STADgesprek op 14 maart 2022: Platform STAD i.s.m. Gemeente Den Haag, Staedion, Heijmans, Haag Wonen, BPD