Haagse circulaire buurthub: van idee naar realiteit

In samenwerking met Duurzaam Den Haag en de gemeente Den Haag organiseerde Platform STAD op 3 oktober 2025 de tweede sessie in de reeks Serieuze circulaire business.

                       

 

Op 3 oktober organiseerden Platform STAD, Duurzaam Den Haag en de gemeente Den Haag een inspiratiesessie voor initiatiefnemers, overheid en professionals (ontwerp, corporaties) over de totstandkoming van een aantal circulaire buurthubs. De sessie vond plaats in Voedsellokaal de Gymzaal in de Witte de Withstraat 127. In de Gymzaal worden duurzame activiteiten georganiseerd, er is een verpakkingsvrije winkel, een groentemarkt van Lekkernassûh en er vindt uitwisseling plaats tussen verschillende initiatieven.

Doelen van de sessie waren:

1. Inspiratie delen van een geslaagd circulair initiatief van buiten Den Haag
2. Uitwisselen van de actuele situatie, lessen en uitdagingen van diverse Haagse initiatieven
3. In gesprek over kansen, bijdragen en samenwerking met een aantal professionele partijen waaronder ondernemers, ambtenaren, ontwerpers, financiers en vastgoedpartners.

Inleiding Grondstoffenstation Afrikaanderwijk Coöperatie/Co-op

Annet van Otterloo trapte af met een inspirerende inleiding over de Afrikaanderwijk Coöperatie die op Rotterdam Zuid actief is. De Co-op heeft als doel de lokale economie te versterken en geld- en waardenstromen zoveel mogelijk in de wijk te houden. Er zijn inmiddels 80 leden die alle mede-eigenaar zijn. Besluitvorming vindt gezamenlijk plaats en verantwoordelijkheden worden gedeeld. De coöperatie levert verschillende diensten, zoals schoonmaak, catering, kennis en een fietsenbank. Een organigram is hier te vinden. Daarnaast is de gehele, overzichtelijke website van de Co-op een aanrader om door te nemen.

In 2017 begonnen de leden met het verzamelen van het afval dat de Afrikaander markt (wekelijks 30.000 bezoekers) produceerde. Hieruit ontstond de ambitie voor een circulaire markt en nog iets later het initiatief tot het Grondstoffenstation. Het Grondstoffenstation vormt de centrale plek voor inzameling, scheiding en hergebruik van de afvalstromen van deze markt. Een uitgebreide toelichting is hier te vinden. Meer informatie over het fysieke gebouw en de bouwmethode is te vinden op deze website van het architecten collectief Superuse Studios.

Na de introductie van het station is de hoeveelheid afval afgenomen van 30 kub naar 3 kub. De CO2 uitstoot is verminderd doordat er minder afval is én doordat er efficiënter wordt afgevoerd. Voorheen deden alle marktkooplui dit apart, nu gaat alles via de Co-op. Zo worden diverse duurzame doelen gerealiseerd. Tegelijkertijd wordt de buurt er schoner op en worden de ondernemers op de markt ontzorgd. Markkooplui die voor dag en dauw opstaan, producten halen op de veiling of bij leveranciers, en dan de hele dag op de markt staan, zijn allang blij als iemand ze tegen een betaalbare vergoeding helpt om het afval af te voeren.

Right to Challenge

Belangrijke aanjager voor het functioneren van de coöperatie is de manier waarop de gemeente Rotterdam het Right to challenge(R2C) heeft doorgevoerd. Dit geeft burgers en initiatieven de mogelijkheid om lokale voorzieningen en gemeentelijke taken in eigen handen te nemen en daarvoor te worden betaald uit de voor die taken beschikbare budgetten. Op basis van het R2C ontvangt de Co-op een budget van €185.000,- voor het schoonhouden van de Afrikaander Markt (zie https://wijkcooperatie.org/nl/diensten/). Naast dit bedrag zijn er inkomsten van het hergebruik van afval en van ondernemers die afval bij de Co-op brengen.

Aandachtpunten voor een circulaire buurthub en R2C

Annet geeft op basis van haar ervaringen uit Rotterdam enkele aandachtspunten mee. Belangrijk pluspunt voor toekenning van het R2C aan de Co-op was dat deze al een aantal jaren actief was en had laten zien hoeveel organisatiekracht er beschikbaar was. Dit gaf de gemeente vertrouwen.

Bij het opzetten van het Grondstoffenstation was er sprake van veel samenwerking tussen de gemeente en de Co-op, en binnen de gemeente. Nu het station functioneel is, beoordelen verschillende afdelingen weer meer vanuit hun eigen invalshoek de dagelijkse gang van zaken. Het is belangrijk het gevoel van samenwerking vast te houden.

En tot slot gaat de samenwerking op de werkvloer met de schoonmakers van de gemeente goed, evenals met beleidsmakers en wethouders. In de samenwerking met het tussenmanagement ligt meer uitdaging, bijvoorbeeld bij het vastleggen van inkooporders.

Na afloop geeft Annet nog de tip mee aan initiatiefnemers om het boek ‘Waardevolle Wijken’ eens door te bladeren op inspiratie.

 

Pitches Haagse circulaire initiatieven-/geïnteresseerden

Block 33, Lennard van de Poel

Block 33 is een jongeren buurthuis in Moerwijk. Doel is een plek te bieden waar jongeren zich kunnen ontwikkelen en leren. Block 33 organiseert veel initiatieven waaronder een wijkkeuken, een wijkschool, een repair Café, een repairshop, een makerspace, een upcycle bakfiets en een bike café.

Block 33 zit in een pand van een particuliere eigenaar, dat door de gemeente wordt gehuurd. Lennard is een van vier betrokkenen die samen de functie van een full time kwartiermaker invullen. De organisatie krijgt naast de gemeentelijke bijdrage onder andere inkomsten uit het uitlenen van klusmateriaal en het gebruik maken van een gereedschapsschuur. Vanuit de woningbouwcorporatie komen inkomsten voor klein onderhoud via de schuur.

Lennard’s vragen zijn hoe de bestaande activiteiten beter te combineren, nieuwe activiteiten aan te trekken (bijvoorbeeld hovenierswerk in aanpalende tuinen van de corporatiewoningen), en hoe op termijn (financieel) op eigen benen te staan.

Makersspace Haagse Hout, Peter Klasen

De Makerspace Haagse Hout is een werkplaats waar digitale productiemiddelen en kennis breed worden gedeeld. Geïnteresseerden kunnen hier technologie, kunst en ambachten ontdekken en inzetten. De initiatiefnemers organiseren workshops en inloopuren, en zijn sowieso elke zaterdag open. Ze hebben momenteel een ruimte op de 3^e etage bij de Stichting Lichtpuntjes.

Het aanbod dat ze bieden bestaat uit 3D printers die bijvoorbeeld kunnen worden ingezet voor het maken van nieuwe objecten of producten, maar ook voor reparatie of reproductie van kapotte onderdelen van bestaande producten. De initiatiefnemers bieden korte lijnen tussen de vraag naar nieuwe producten of reparatie, en het aanbod van relevante kennis en apparatuur. Ook verhuurt de Makerspace bijvoorbeeld 3D printers aan degenen die hier tijdelijk gebruik van willen maken.

De Makerspace wil graag meer doen met het circulair verwerken van filament in 3D printers. Op die manier wordt hergebruik gestimuleerd. Zo’n locatie is er nog niet in Den Haag of omgeving, Peter geeft aan dat Arnhem momenteel de dichtstbijzijnde locatie hiervoor is. Kleinschalige verwerking kan op locatie bij de Makerspace gebeuren. Voor opslag en meer grootschalige verwerking is een andere locatie wenselijk.

Bewonersorganisatie Vruchtenbuurt duurzaamheidsgroep, Eline Le Mair

Vanuit de Vruchtenbuurt is er interesse om kleinere initiatieven als kledingreparatie te organiseren. Eline haakt op dit moment met name aan om kennis en netwerk op te doen.

Bewonersinitiatief Duurzaam Bezuidenhout, Melvin Kaersenhout

De initiatiefnemers willen aan de slag om de circulaire economie in Bezuidenhout een impuls te geven. Bijvoorbeeld met een combinatie van een repair-werkplaats en een To Good To go– concept voor consumentenspullen. Ze denken o.a. aan een werkplaats. Daarbij kunnen verschillende lokale partners worden betrokken als de Green bussinesclub Beatrixkwartier, de Hogeschool, bewoners en de in de buurt wonende statushouders.

Als locatie zoeken ze naar een plek die diverse mogelijkheden biedt. Zo denken ze aan een specifieke locatie in het Beatrixkwartier, onder het Schenkviaduct. Dat is een locatie waar bijvoorbeeld geluidsoverlast minder een probleem is dan midden in een woonwijk.

De initiatiefnemers zoeken hulp om e.e.a. op te starten. Daarbij willen ze gefaseerd te werk gaan. Allereerst het concept nader uitwerken, dan verdiepen op hoe dit concreet van de grond te tillen. Ook zijn ze geïnteresseerd in de mogelijkheden rondom een Maatschappelijke bussinescase in de wijk. Vragen die naar boven komen, zijn: welke verdienmodellen zijn er? Wie gaat wat doen? Welke partners zoeken we en wat wordt dan de rol van de gemeente?

Stichting Rechance, Beata Bruijn

Beata brengt 35 jaar ervaring als pedagogisch medewerker met kinderen in. Daarnaast is ze ervaringsdeskundige van de toeslagenaffaire en heeft ze toen gezien hoeveel materialen in onze huidige maatschappij weggegooid worden. Daaruit haalt ze een grote motivatie om materialen op allerlei creatieve manieren te hergebruiken. Als voorbeeld heeft ze een sjaal meegenomen die ze heeft gemaakt van weggegooide stalen van gordijnstoffen.

Ze ziet vele mogelijkheden om jongeren, materialen en apparatuur te combineren, en werkt momenteel vanuit een eigen atelier. Die praktijk wil ze graag uitbreiden. Daarvoor is ze onder andere op zoek naar partners om mee samen te werken. Ze denkt ook aan een zorgorganisatie als Middin om op die manier meer mensen te bereiken. En ze zoekt goede plekken waar meer zichtbaarheid gegeven kan worden aan het werken met hergebruikte materialen.

Inhoudelijke bespreking

Na de pitches volgt een bespreking die hieronder in een aantal conclusies is samengevat:

Op het vlak van financiën is het interessant in Den Haag eveneens te kijken naar het Right to Challenge. Ook kan worden geprobeerd afspraken te maken met maatschappelijke organisaties als corporaties, onderwijsinstellingen of zorgorganisaties om bepaalde circulaire taken als tuinbeheer of reparaties tegen een vergoeding aan te gaan bieden. Wat daarbij kan helpen is het uitwerken van enkele maatschappelijke businesscases die de meerwaarde van circulaire initiatieven en buurthubs beter in beeld brengen.

Wat betreft ruimte en locaties wordt vaak gesproken over werkplaatsen en een winkelruimte. Vergeet niet dat er ook ruimte nodig is voor (tijdelijke) opslag. En houdt rekening met daarbij behorende wet- en regelgeving (brandveiligheid etc.).

Probeer een ruimte voor minimaal een aantal jaren (liefst 10 of meer) te krijgen zodat een initiatief de tijd heeft om zich stevig neer te zetten en een stabiele bezetting aan medewerkers en vrijwilligers aan zich te binden. Uit voorbeelden van Haagse stadmakers blijkt dat de eerste generatie initiatiefnemers zich vaak na een jaar of 6-7 terugtrekt. Die wisseling moet je als organisatie een eerste keer kunnen ‘overleven’.

Speel in op hoe je met jouw initiatief potentiële partners of ondernemers kan ontzorgen, zoals de Co-op de ondernemers op de Rotterdamse markt ontzorgt. Zo kunnen woningcorporaties worden geholpen door initiatieven die met grote regelmaat afval/reststromen komen ophalen. Daardoor kan de corporatien toe met kleinere facilitaire ruimtes en bespaart ze kosten voor beheerders die steeds afvalcontainers buiten moeten zetten. Ook andere organisaties (scholen, zorginstellingen, etc.) kunnen zo worden geholpen. Ga uit van het ontzorgen en helpen van die partijen en pas je de marketing van je initiatief daarop aan in plaats van je eigen idee te veel als uitgangspunt te nemen.

Bram geeft nog mee dat het volgens hem belangrijk is om tijdig na te denken over het ontwerp van een buurthub-locatie. Welke functies breng je samen (werkplaats, winkel, opslag, etc.) en hoe richt je dat zo in dat alles voldoet aan wet- en regelgeving en efficiënt is georganiseerd? Architectenbureaus als LIAG kunnen hier verder in meedenken, net zoals bedrijven als Oscar Circulair (bedrijfsafval) en Droppie (huishoudelijk afval).

Vervolg

Hoe verder? Afgesproken wordt dat begin 2026 1 of 2 sessies worden georganiseerd waarin enkele van de aanwezige initiatieven hun idee nogmaals bespreken met een aantal mogelijke samenwerkingspartners. Om zo het initiatief breder onder de aandacht te brengen, contacten te leggen, kennis te delen en aan het eind van de sessie een duidelijk beeld te hebben van haalbaarheid en mogelijke vervolgstappen. Qua werkvorm is dit een lightversie van het Social Impact Lab dat de gemeente voor sociale ondernemers organiseert.

Het voorstel is dat Platform STAD en Duurzaam Den Haag in afstemming met de gemeente in gesprek gaan met Block33 en met Duurzaam Bezuidenhout en de Makerspace Haagse Hout. Dan scherpen we hun pitches aan en bespreken we met welke partijen ze graag in gesprek gaan over verdieping en vervolg. Wanneer we tot een goede aanscherping komen dan gaan Platform STAD en Duurzaam Den Haag gesprekspartners benaderen en worden ook binnen de gemeente verschillende afdelingen gevraagd mee te denken.

Dat zal een aantal weken kosten, waardoor de daadwerkelijke sessie(s) waarschijnlijk pas begin 2026 plaatsvinden. Naast de deelnemende initiatieven kunnen de andere deelnemers aan de sessie van 3 oktober ook aanschuiven om kennis en netwerk op te doen.

Alle deelnemers worden over het vervolg geïnformeerd en krijgen sowieso begin december een update over de stand van zaken.