Circulair ondernemen, what’s in it for me?

In samenwerking met de Economic Board The Hague, de Rabobank Den Haag, de gemeente Den Haag en VNO-NCW regio Den Haag organiseerde Platform STAD op 8 april 2025 de eerste sessie in de reeks Serieuze circulaire business.

Businesscases bouwen op hergebruik, afvalvermindering, upcycling of slimmere inkoop. In een tijd van stijgende grondstoffenprijzen en toenemende duurzaamheidseisen door financiers biedt dit interessante kansen. Een drietal circulaire ondernemers werkt hier al jaren succesvol aan. Welke tips hebben ze? Waar lopen ze tegenaan, hoe werven ze hun klanten en hoe zien ze de nabije toekomst? Tijdens het STADgesprek deelden ze hun aanpak, uitdagingen en successen. Aansluitend gingen ze in gesprek met drie belangrijke partners.

Belangrijkste aanbevelingen: pas MVOI toe op de hele keten van productie, inkoop, gebruik, inzameling en verwerking/hergebruik. Inspireer opdrachtgevers tot het daadwerkelijk ervaren van de meerwaarde van MVOI. Prikkel producenten en consumenten anders over “afval” na te denken en gebruik daarvoor onder andere retourinformatie. Zoek de juiste partners en slimme financieringsconstructies. En maak creatief gebruik van flexibele ruimtes of locaties van partners.

Samenvatting

Neem in aanbestedingen de volledige keten gelijktijdig op een slimme manier mee. Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI) wint steeds meer terrein en circulair ondernemen sluit hierbij goed aan. Belangrijk is wel dat de volledige keten gelijktijdig en in zijn totaliteit in aanbestedingen wordt opgenomen. Rotterzwam geeft hiervan een voorbeeld waarbij van koffiedik naar zwam naar bitterbal wordt gewerkt. In de praktijk blijkt dit lastig uitvoerbaar, omdat op de onderdelen ‘koffie-inkoop’, ‘catering’ en ‘afvalverwijdering’ vaak afzonderlijk en op verschillende momenten worden aanbesteed.
Het implementeren van MVOI blijft een uitdaging, omdat veel mensen en organisaties nog niet gewend zijn om op die manier te denken. Om deze omslag mogelijk te maken, is het delen van kennis en het aanbieden van gerichte bijscholing essentieel.
Belangrijk aandachtspunt: weeg maatschappelijke kosten en baten daadwerkelijk op een evenwichtige manier mee en focus niet langer alleen op de goedkoopste optie. Richt je op brede welvaart en geef meer prioriteit aan duurzaamheid en lokaal geproduceerde goederen, zodat deze factoren zwaarder meewegen in het besluitvormingsproces.
Neem mee dat circulaire bedrijven beter inspelen op de huidige tijdgeest. Ze spelen in op schaarste aan grondstoffen en stijgende grondstofprijzen en hun bedrijfsvoering is minder afhankelijk van grondstoffen buiten Europa (geopolitieke situatie). Dit biedt een goede basis en houvast in tijden van toenemende onzekerheid en grotere opgaven.
Ontwikkel zowel bij producenten als consumenten een mindset waarin “afval” wordt gezien als waardevolle en herbruikbare grondstof voor iets nieuws. Bever geeft oud textiel, wandelschoenen en tenten een nieuw leven in de Bever recyclestraat. Katoenvezels kunnen uit kleding worden gerecycled waarmee nieuwe producten worden gemaakt. Rotterzwam maakt sinds kort koffierepen van de koffiebes (cascara), een bijproduct van koffieboeren dat voorheen als afval eindigde. Sox2Sox recyclet maandelijks 2000 kg (!) sokken die via de Haagse Spullenbak worden ingezameld en bedacht het idee om kindersokken zonder hiel te maken, zodat ze langer passen terwijl het kind groeit.
Haal informatie uit retouren, dit is kennis en input om producten verder te ontwikkelen en afval te reduceren. Sox2Sox zag via de Spullenbak veel kindersokken die kwalitatief nog goed waren maar af werden gedaan omdat het kind de sok was ontgroeid. Ze maken nu hielloze kindersokken voor zes- tot negenjarigen: hoogwaardiger en duurzamer, met als gevolg minder afval en minder kosten.
Zoek vervolgens actief naar de juiste partners die de visie delen en kunnen bijdragen aan het succes van circulair ondernemen. Sox2Sox heeft een partner gevonden in Spinning Jenny waar oud textiel wordt omgezet in hoogwaardige, duurzame garens. Rotterzwam toont de waarde van samenwerking met koffieboeren en producenten die grote hoeveelheden koffiedik leveren. Ook de gemeente, rijksoverheid en financiële dienstverleners kunnen vanuit hun inkoopbeleid belangrijke partners zijn binnen een circulair businessmodel.
Verken slimme financieringsmogelijkheden, zoals het financieren van de aankoop van grondstoffen in plaats van nieuwe machines. Dit garandeert een stabiele aanvoer van materialen, waardoor machines continu inzetbaar zijn en het productieproces meer optimaal kan verlopen.
Maak gebruik van flexibele, mobiele units. Dit biedt de mogelijkheid tot verplaatsbaarheid en gebruik van tijdelijk beschikbare ruimte, waardoor circulaire activiteiten op uiteenlopende locaties kunnen plaatsvinden.
Maak gebruik van de eigen winkelinfrastructuur, of die van samenwerkingspartners, om grondstoffen efficiënt in te zamelen en te vermarkten. Denk bijvoorbeeld aan de winkels en recyclestraat van Bever of het inzamelen van batterijen en kleine elektrische apparaten in de Hornbach-winkels, in samenwerking met Wecycle.

Circulair ondernemen kent verschillende uitdagingen. Zo blijven grondstoffen en materialen uit het buitenland vaak te goedkoop, ligt bij inkopers en consumenten de focus vooral op lage kostprijzen en wordt import vaak te weinig belast. Het principe van Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV) leidt voor circulaire ondernemers juist tot extra kosten omdat zij zowel een verwijderingsbijdrage moeten betalen als opnieuw BTW op hergebruikte producten.

Drie succesvolle circulaire ondernemers: Mark Slegers (rotterzwam), Michel van Butselaar (Bever) en Leandros de Ruiter (Sox2Sox) deelden hun ervaringen. Wethouder Arjen Kapteijns (Energietransitie, Mobiliteit en Grondstoffen) deelde vooraf zijn visie en verwachtingen over hoe een platform voor Haagse circulaire economie een bijdrage kan leveren aan een toekomstbestendige stad. Een panel bestaande uit Harry Wientjens (Economic Board The Hague/Rabobank Den Haag), René Kamphuis (gemeente Den Haag) en Pascal van Dam (provincie Zuid-Holland) gaven financiële, beleidsmatige en ruimtelijke aanbevelingen voor de Haagse context. De avond werd afgesloten met een netwerkborrel.

Van reststroom naar oesterzwam: circulaire stadslandbouw met rotterzwam

Mark Slegers is medeoprichter van rotterzwam, een innovatief bedrijf dat oesterzwammen kweekt op koffiedik uit lokale horeca en kantoren. Deze zwammen worden verwerkt in duurzame producten zoals bitterballen, kroketten en saucijzenbroodjes. Naast een vaste locatie werkt rotterzwam ook met een mobiele kweekunit, zodat de productie flexibel en lokaal blijft.

Mark kijkt verder dan koffiedik. Met het bredere initiatief SPORO heeft hij de ambitie om jaarlijks 3000 ton substraat te gaan produceren, gebaseerd op stedelijke reststromen. Naast koffiedik is daarbij ruimte voor het verwerken van bierborstel, hout, snoeiafval en oud brood tot hoogwaardig substraat voor het kweken van eetbare en functionele paddenstoelen. Zelfs bij de oorsprong van koffieproductie, bij de koffieboer, wordt gekeken naar reststromen zoals cascara (de koffiebes), dat als ingrediënt wordt verwerkt in eetbare koffierepen [Cafaberry].

De missie van Mark en zijn bedrijven is duidelijk: stedelijk afval omzetten in voedsel, met oog voor de hele keten. Daarmee zijn ze niet alleen pioniers in circulaire voedselproductie, maar dragen ook bij aan een leefbare wereld voor de generaties na ons.

In gesprek met Arjen Kapteijns. De wethouder Energietransitie, Mobiliteit en Grondstoffen benadrukt het belang van bijeenkomsten als deze voor de stad Den Haag. Zeker gezien de beperkte vooruitgang van de circulaire economie, zoals ook blijkt uit recente rapporten van het Planbureau voor de Leefomgeving. De toenemende schaarste van grondstoffen onderstreept de noodzaak om slimmer en zuiniger om te gaan met materialen. Den Haag wil minder nieuwe grondstoffen gebruiken en tegelijkertijd de afvalproductie verminderen. Meer lokaal hergebruik van grondstoffen zorgt ook voor minder kilometers transport, wat scheelt in CO₂-uitstoot van productie en vervoer. Door meer te delen, hergebruiken, repareren en op te waarderen, wil de gemeente toewerken naar een circulaire economie, waarbij afval zoveel mogelijk een tweede leven krijgt — bij voorkeur binnen de stad zelf. De ambitie is om in 2030 minstens 50% circulair te zijn. Dat betekent dat we de helft minder nieuwe grondstoffen gebruiken en ook de helft minder afval produceren.

Bever: Buiten heeft ons nodig

Elke seconde wordt wereldwijd ongeveer een vrachtwagenlading aan textielafval weggegooid, vertelt Michel van Butselaar. Hij werkt als Business Developer Duurzaamheid bij Bever. Als buitenwinkel willen we mensen niet alleen inspireren om naar buiten te gaan, maar voelen we ook de verantwoordelijkheid om voor buiten te zorgen. Die bewustwording markeerde het begin van onze reis naar een circulair businessmodel, waarin hergebruik, reparatie en verantwoorde productie centraal staan. “Met goed advies zorgen we dat klanten het juiste product kiezen en het ook langer gebruiken,” legt Michel uit. Via onze sorteerstraat in Pijnacker hebben we het afgelopen jaar 78.000 kilo ingezamelde buitensportproducten zo veel mogelijk richting hergebruik geleid. Ook bieden we een reparatie- en wasservice aan, waarmee de levensduur van producten wordt verlengd. En met de verhuur van outdoorproducten worden spullen veel efficiënter gebruikt. In samenwerking met Blue LOOP Originals lanceerde Bever de Buitenmens-collectie, gemaakt van gerecyclede materialen. Met de nieuwe Bever-winkel in Utrecht, waar meer dan de helft van het assortiment uit tweedehands producten bestaat, is een volgende stap gezet richting een circulair businessmodel.

In gesprek met Arjen Kapteijns: Op stedelijk niveau zet Den Haag actief in op het stimuleren van circulair en impactgedreven ondernemerschap, vooral via het Impact City programma. De wethouder wijst op het belang van kennisdeling tussen initiatieven: niet alleen successen, maar ook de lessen uit minder geslaagde pogingen. En de gemeente stimuleert het bewustzijn van de circulaire economie bij Haagse burgers, ondernemers en andere relevante spelers. Dit doet zij door een aantal partijen te ondersteunen met het opzetten van een circulair platform waar diverse belanghebbenden elkaar kunnen ontmoeten, kennis kunnen uitwisselen over circulariteit en hun activiteiten beter kunnen afstemmen. De sessie van vandaag is een initiatief dat op basis hiervan is georganiseerd in samenwerking met Platform STAD, de Economic Board The Hague, de Rabobank Den Haag en VNO-NCW regio Den Haag.

Het platform moet ook helpen om bestaande kansen beter te benutten. Er zijn al veel belangrijke initiatieven in de stad, maar door samenwerkingen te versterken, kunnen grondstoffen die nu nog als afval eindigen weer waarde krijgen. Denk aan restmaterialen van bewoners die bruikbaar zijn voor bedrijven of ongebruikte ruimtes die dienst kunnen doen als inzamel- of sorteerlocatie. Creativiteit en samenwerking zijn hierin essentieel. Deze sessie vormt een belangrijke eerste stap binnen dat proces en de wethouder kijkt uit naar de inbreng van partijen als Bever, rotterzwam en Sox2Sox en de waardevolle inzichten die hieruit zullen volgen.

Sox2Sox: met sokken de wereld een beetje beter maken

Leandros de Ruiter begon Sox2Sox met slechts drie machines in een bedrijfsunit. De eerste opdracht – in 30 dagen 5.000 paar sokken leveren aan Decathlon – vroeg om keihard werken, maar legde de basis voor groei. Inmiddels draait Sox2Sox op zestien machines in The New Farm en produceert een breed assortiment sokken.

Duurzaamheid en circulariteit staan centraal: er wordt gebruik gemaakt van restpartijen sokken, onder andere ingezameld via de Spullenbak. Daar viel het Leandros op dat veel goede kindersokken worden weggegooid omdat kinderen eruit groeien. En daarom ontwikkelde hij hielloze sokken voor zes- tot negenjarigen: duurzamer, minder afval en lagere kosten. In Spinning Jenny heeft Sox2Sox een samenwerkingspartner gevonden die de circulaire keten versterkt. Hier worden de ingezamelde sokken omgezet in hoogwaardige, duurzame garens die vervolgens worden verwerkt in nieuwe sokken.

Leandros maakt ook sociaal-maatschappelijke impact door werk te bieden aan onder andere alleenstaande moeders, ouderen en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Zijn drijfveer? De wereld een beetje beter maken – met sokken. Niet te lang blijven hangen in afwegingen en het schrijven van ondernemingsplannen, maar gewoon dóén.

Tip: Bij het Circulair Loket kunnen alle ondernemers en verenigingen in de provincie Zuid-Holland die circulair ondernemen of dat willen gaan doen, terecht met vragen. Van start-ups en mkb-bedrijven tot grote organisaties.

Foto’s: Marsel Loermans