Stad maken met het nieuwe college: 10 tips voor meer Haagse Kracht

Vertrouwen en open communicatie zijn essentieel voor een geslaagd proces van samen stad maken. Maar het verzilveren van Haagse Kracht gaat niet vanzelf. Platform STAD haalde tijdens het STAD gesprek ‘Samen werken aan Den Haag #zodus’ 10 tips op voor het nieuwe college:

1. Denk buiten de kaders

Ga de uitdaging aan. Het overgrote deel van de initiatieven past prima in het bestaande beleid van de gemeente. Bewoners willen niet allerlei idiote dingen. Vertrouw op de kracht van georganiseerde burgerinitiatieven. Neem belemmeringen in vastgeroeste regels binnen de gemeente weg. De gemeente moet vooral in de gaten houden of alle snipperplannen in balans zijn met het gewenste stadbeeld en ontwikkelingen. Niet elk initiatief hoeft in een beleidsmatig ‘hokje’ te passen.

2. Werk gebiedsgericht vanuit de kwaliteiten van de plek

Zorg dat mensen weten waar ze moeten zijn. Stel per stadsdeel een eerste aanspreekpunt in waar men ideeën kan toetsen en kanaliseren. Zorg voor een stedenbouwer die een stadsdeel onder zijn hoede neemt en dat op zijn duimpje kent. Maar die ook weet wat er speelt op niveau van de stad en zo kleine en grote schaal aan elkaar kan koppelen.

3. Geef initiatieven een duidelijke positie

Geef initiatieven een duidelijker positie in de verhouding overheid, markt en samenleving. Doe daarbij recht aan de aard van het initiatief, in schaal en type initiatiefnemer. Dit vereist maatwerk. Laat bijvoorbeeld CPO een echt burgerinitiatief zijn en houd projectontwikkelaars en beleggers in de eerste fase buiten de deur. Bij de Groene Mient kende de samenwerking met de gemeente een moeizame en argwanende start, en werden bewoners pas serieus genomen toen ze een aanzienlijk bedrag overmaakten als aanbetaling voor de grond.

Ga voor wat grotere en langer lopende projecten een samenwerkingsovereenkomst tussen gemeente en initiatiefgroep aan. Koppel die overeenkomst aan een voorstel van B&W zodat het project wordt opgenomen in de planning en communicatie. Maar zorg dat eenvoudige initiatieven niet worden ‘geïnstitutionaliseerd’.

Het sociaal ecologisch woonproject de Groene Mient is een CPO project (Collectief Particulier Opdrachtgeverschap). Ontwerp: Architektenkombinatie Bos Hofman en Fillié Verhoeven. Foto: Francois Verhoeven

4. Experimenteer

Maak gebruik van experimenten, dat helpt om de toekomstige situatie te verbeelden. Het De Silleplein in het Bezuidenhout is als experiment tijdelijk ingericht en voor een deel afgesloten voor verkeer. Zo werd zichtbaar en bespreekbaar hoe het plein veranderde en hoe het gebruikt zou worden.

5. Wees open en transparant over de financiële beslissingen

Zorg dat duidelijk is waarom beslissingen worden genomen en om welke redenen verschillende partijen investeren in de gebouwde omgeving. Bijvoorbeeld vanwege kwaliteit, veiligheid, gezondheid, energiezuinigheid of financieel rendement. Open data en delen van kennis is essentieel voor een gelijkwaardige samenwerking en wederzijds begrip voor beslissingen.

Denk ook integraal als het om de financiering gaat. Gemeenten zijn ingedeeld in clusters en hun budget is verdeeld over potjes. Burgerinitiatieven staan daar vaak dwars op. Het gevaar bestaat dat die initiatieven zich aan de potjes moeten aanpassen in plaats van andersom.

6. Communiceer!

Houd elkaar op de hoogte en communiceer ook op het moment dat er geen nieuws is. Houd mensen ook in een proces dat meerdere jaren duurt betrokken. Ambtenaren moeten beschikbaar en vindbaar zijn (dus niet via een anoniem telefoonnummer). Zorg voor één duidelijk aanspreekpunt aan beide kanten.

Vermijd jargon en beleidsmatige termen. Gebruik de kracht van beeld. Zorg voor draagvlak en erkenning in de buurt. Het is een illusie dat na een gedegen proces iedereen het met de uitkomst eens is. Maar neem bezwaren serieus, kijk of er toch recht gedaan kan worden aan andere argumenten en blijf communiceren.

De gemeente kan een adviserende en faciliterende rol spelen en bewonersgroepen ondersteunen met de communicatie. Online tools voor communicatie en enquêtes zijn goede hulpmiddelen.

In Bezuidenhout Oost wordt binnenkort de riolering vervangen. Een groep bewoners, verenigd in de werkgroep Pleinen Bezuidenhout Oost, heeft dit moment aangegrepen om ook de inrichting en gebruikswaarde de pleinen te verbeteren. De werkgroep Pleinen Bezuidenhout Oost inventariseerde welke ideeën er leven in de buurt en waar men eigenlijk behoefte aan heeft. Het De Silleplein werd tijdelijk gedeeltelijk autovrij gemaakt. Foto: pleinenbezuidenhout.nl / M. Kaersenhout

7. Zet je westerse bril af

Biedt kansen voor stad maken in alle delen van de stad. Kijk niet alleen door een westerse bril naar regels en projecten, maar benader mensen ook vanuit culturele verschillen. Succesverhalen als de Groene Mient moeten niet de norm bepalen. In wijken als de Schilderswijk gebeurt meer dan direct zichtbaar is, maar dit zijn veelal meer informele initiatieven en meer in het sociale domein. Ook het Heeswijkplein in Moerwijk is een goed voorbeeld waarbij bewoners het voortouw hebben genomen bij de herinrichting. Uit onderzoek blijkt dat de onderhoudskosten dalen als bewoners betrokken zijn bij de planvorming van de openbare ruimte.

8. Zorg voor een initiatievenbudget

Stel subsidies beschikbaar voor een kickstart voor een serieus initiatief en de inhuur van professionele kennis. Ondanks veel vrijwillige inzet zijn er vaak out of pocket kosten die initiatiefnemers niet kunnen dragen. Zorg voor een eenvoudige en toegankelijke aanvraagprocedure.

9. Raad: beloon de wethouder voor het verzilveren van Haagse Kracht

Reken de wethouder niet alleen af op van te voren gestelde doelen en afspraken. Accepteer dat experimenten soms niet goed uit de verf komen. Ook het proces telt. Dat is een andere manier van kaderstellen en controleren door de raad.

10. Zet de ingezette cultuurverandering door

Ambtenaren van de stadsdelen hebben regelmatig contact hebben met bewoners, maar binnen de Dienst Stedelijke Ontwikkeling (DSO) komen veel ambtenaren zelden in contact met initiatiefnemers. Bewoners gaan er regelmatig met hun ziel onder de arm van loket naar loket. Ook lopen initiatieven nogal eens vast op belangentegenstellingen binnen de gemeente. Het gaat dan om initiatieven die op het snijvlak van meerdere diensten of afdelingen liggen.

Voor ambtenaren is het werken aan en met initiatiefnemers uit de stad juist vaak inspirerend. In stadsdeel Haagse Hout ‘vochten’ ambtenaren om mee te mogen werken aan het project Pleinen Bezuidenhout Oost.

Reageren? Stuur dan een mail naar info@platformstad.nl

Tijdens het STAD gesprek ‘samen werken aan Den Haag’ dat Platform STAD organiseerde op 16 november 2017, werden de projecten de Groene Mient en Pleinen Bezuidenhout Oost geanalyseerd en besproken. Met Dennis Hofman (Architektenkombinatie Bos Hofman), Arie Visser (initiatiefnemer en bewoner Groene Mient) Lilianne Blankwaard (Stadsdeeldirecteur gemeente Den Haag) en Melvin Kaersenhout (Werkgroep Pleinen Bezuidenhout-Oost), David ter Avest (Hogeschool Rotterdam) en Shakira van Steenis, (Bureau Graswortel, initiatievenmakelaar gemeente Den Haag).

Het STAD gesprek is voorbereid met vertegenwoordigers van I’M Binck, Haagse Bodem, Vrienden van Den Haag, Duurzaam Den Haag, BNA Haaglanden, Haags Architectuur Café, Stroom Den Haag, Het Nutshuis, Dag van de Architectuur Den Haag en ICX.